NHỮNG PHẦN TRƯỚC – CLICK
Đôi lời từ người viết
Tôi gặp Dũng lần đầu tiên vào một ngày đầu xuân năm 2007. Mưa lất phất.
Chúng tôi ngồi ở hai bàn kề nhau trong một quán café nhỏ nơi phố cổ Hà Nội. Bạn tôi khều: “Thấy nhân vật kia không? Pêđê đấy”. Tôi nhìn theo hướng tay bạn để thấy một người đàn ông cao to, da ngăm ngăm, lưỡng quyền nhô cao trên khuôn mặt góc cạnh. Anh ta mặc áo khoác đen, đi giày thể thao, dáng rất khỏe. Không, không có biểu hiện nào của một người mà chúng ta vẫn gọi là “gay” hay “pêđê”. “Sao ông biết người ta pêđê?” – tôi hỏi. “Thì ở chợ Hàng Bè ai chẳng biết dì Dũng. Gay chính hiệu. Người cực kỳ nổi tiếng trong giới đấy”.
Đó cũng là lúc Dũng nhận ra bạn tôi, hai người vẫy tay cười chào nhau. Vài câu thăm hỏi, chúng tôi kéo ghế sang bàn anh nhập hội. Tôi cố tránh để không nhìn trộm Dũng khi anh nói chuyện. Dù sao, trong tôi vẫn đầy ắp sự tò mò muốn biết gay là như thế nào – cái tâm lý rất đỗi bình thường ở những người chưa một lần tiếp xúc với thế giới thứ ba. Tóc rễ tre, da đen, giọng nói trầm đục, Dũng hoàn toàn không giống với hình dung của tôi về gay. Về ngoại hình, điểm duy nhất khiến anh khác những người đàn ông khác là chiếc nhẫn vàng cực to gắn vào ngón áp út. Đàn ông chắc ít ai đeo nhẫn lớn như vậy. Về điệu bộ, Dũng có kiểu ngồi thẳng lưng, ngực ưỡn ra sau làn áo sơmi bó sát, hai bàn tay thỉnh thoảng lại đan vào nhau một cách điệu đà. Cũng ít khi đàn ông có những cử chỉ như thế.
Dũng là người hay chuyện. Dù hiếm gặp bạn tôi, còn tiếp xúc với tôi thì mới lần đầu, anh vẫn nói đủ thứ trên trời dưới bể với một vẻ nồng nhiệt và cởi mở chỉ có ở những người khá quảng giao và hiểu biết. Đặc biệt, Dũng có khiếu sử dụng từ ngữ để thu hút sự chú ý và tạo cảm xúc ở người đối diện. Nổi lên trên tất cả là óc hài hước, trào lộng đến mức độ ngoa ngoắt. Anh làm chúng tôi cười đứt hơi cả buổi:
– Hôm trước vừa gặp mấy chú tiểu. Khiếp quá khiếp quá, các chú mê tốc độ, bốc quá cơ, phi xe máy trên đường 5 bay cả mũ!
– Hừ, biết “quả” Vân ấy rồi. Cũng dạng yêu tinh thần nữ cả. Ngồi một chút là nghi lễ chia tay cử hành ngay.
– Bóng đá à? Không, không xem đâu, ghét lắm, hiểu gì mà xem. Con gái ai xem bóng đá, nhỉ? – Vừa nói anh vừa đặt tay lên ngực, lắc lắc đầu cười ngượng nghịu. (Dũng không bao giờ xem bóng đá thật).
Bạn tôi có vẻ đọc được sự tò mò của tôi. Trong câu chuyện với Dũng, bạn tìm cách hướng anh nói về chủ đề mà tôi e rằng nhạy cảm: đồng tính luyến ái và thế giới của người đồng tính. Dũng không tỏ ra ngại ngần hoặc khó chịu như tôi tưởng. Anh rung đùi nói chuyện cả buổi, ngôn từ cực kỳ phong phú: “Anh hả? Anh mới lộ diện được mấy năm nay chứ mấy. Đại đa số dân đồng tính là phải giấu giếm, trừ 10% bóng lộ. Bóng lộ thì tức là ván bài lật ngửa rồi còn gì nữa”. “Bóng lộ nghĩa là sao á? Em có để ý mấy người đàn ông vai rộng thân cao mà lại hay phấn son trang điểm, với độn ngực để có đồi thông hai mộ không? Đấy, bóng lộ đấy. Còn như anh là bóng kín”… Chúng tôi cười rũ rượi.
Thỉnh thoảng bạn tôi lại nháy mắt, gọi anh là dì Dũng. Anh cười khanh khách, chẳng hề phật ý. Tôi không còn thấy anh như thuộc về một nhóm người xa lạ, khác biệt với cộng đồng, dễ bị tổn thương và khó gần nữa. Anh là người bình thường ở một tầng lớp xã hội bình thường. Anh không tự ti về bản thân, nhưng cũng chẳng gồng mình lên tự tin, tự hào, hay mè nheo đòi quyền lợi cho dân đồng tính. Có lẽ đúng nhất, phải nói rằng anh sống thoải mái với bản chất của mình.
Dũng cuốn hút người đối diện như vậy đấy. Hay có thể gọi đó là một quá trình “thu phục nhân tâm” cũng được. Anh đưa tôi từ tâm lý ban đầu là sờ sợ, ghê ghê, đến sự tò mò, rồi thấy thú vị. Rồi quên cả cái khoảng cách mà ban đầu tôi đặt ra khi tiếp xúc với một người đồng tính như anh.
Bạn tôi kể: Dũng rất nổi tiếng trong giới đồng tính luyến ái. Anh là một trong những sáng lập viên của H.Đ. – câu lạc bộ đầu tiên dành cho cộng đồng giới tính thứ ba ở Hà Nội. Hiện Dũng là trưởng nhóm Thông Xanh. Theo lời bạn, gay vốn đa tình. Dũng yêu đàn ông vô cùng, yêu cháy bỏng, si mê, theo đuổi và chiều chuộng họ hết lòng. Bốn mươi tuổi, Dũng đã hai mươi năm lặn lội tình trường, cặp với hết người này đến người kia, và gần như tất cả các cuộc tình đều kết thúc trong nước mắt.
Người đồng tính, trong mắt tôi từ trước đến nay, có cái gì khó hiểu và đáng sợ. Thật khó mà không có một cảm giác tiêu cực nào đó với họ, dù tôi hiểu rằng thái độ kỳ thị với bất cứ thành viên nào trong xã hội đều là điều không hay. Nhưng, làm sao đàn ông lại có thể yêu đàn ông? Làm sao một người đàn ông lại có thể thích được sống như phụ nữ, thích đến mức bất kể miệng thiên hạ để khăng khăng bắt chước phái yếu? Họ thật dị hợm trong cách hình dung của tôi (và chắc chắn là không chỉ mình tôi).
Họ có thể là ai?
Là những gã đàn ông lòe loẹt son phấn, đeo hoa tai, mi giả nặng trĩu, ngực độn, đi đứng ưỡn ẹo, cố làm ra vẻ nhu mì yếu đuối bất chấp khổ người to ngang lừng lững, chân tay thô kệch, giọng khàn khàn vịt đực.
Là những gã đàn ông tính khí thất thường, sáng nắng chiều mưa, ăn nói ngoa ngoắt thượng hạng, tính tình thì chắc là “như đàn bà”.
Là những phụ nữ bó ngực, đầu húi cua hoặc cạo trọc lốc, ăn mặc đóng hộp cứng như đàn ông, hút thuốc lá phì phèo, đi lại huỳnh huỵch và hành xử bặm trợn chẳng có chút nữ tính nào.
Trước khi gặp Dũng, tôi đã nghe nhiều chuyện về đồng tính luyến ái. Chuyện một số nghệ sĩ nổi tiếng là người đồng tính. Chuyện ăn ở sinh hoạt của những người đàn ông thích làm phụ nữ, đủ thứ bi hài kịch. Chuyện họ thản nhiên dẫn bạn tình về nhà ăn nằm ngay trước mặt vợ con. Và cả chuyện gay, lesbian quấy rối người bình thường, theo đuổi, tán tỉnh đến sát sàn sạt: nhắn tin gọi điện rủ đi chơi, rủ đến nhà ngủ cùng, tắm chung, rồi ôm ấp, nắm tay sờ đùi, mà sờ thì cứ lên dần lên dần…
Những câu chuyện ấy thường được kể nếu không nhằm mục đích gây sự hiếu kỳ hoặc tìm kiếm sự phản đối, ghê tởm người đồng tính, thì cũng là để “cho vui”. Có thể người kể chưa tới mức kỳ thị hay khinh rẻ giới đồng tính. Nhưng chắc chắn, họ cũng coi gay và lesbian như một típ người kỳ dị và khó hiểu. Tóm lại, người đồng tính không giống “người bình thường” chúng ta. Không thể giống được. Định kiến của xã hội là như thế.
Nhưng với Dũng, tôi thấy mọi chuyện dường như khác hẳn. Ít ra, tôi cũng kịp thấy rằng thế giới thứ ba còn có nhiều điều vượt ra ngoài cách hình dung của mình.
Hành trình vào thế giới thứ ba
Hai ngày sau, tôi tìm tới nhà Dũng.
Xuất phát điểm ban đầu chỉ thuần túy là ý thích, sự quan tâm của tôi đối với đề tài này, như những bạn đọc khác. Cuộc sống của người đồng tính là điều khá bí ẩn và rất đông người tò mò muốn biết. Bạn tôi khuyên: Nếu muốn tìm hiểu về tâm lý, tình cảm, cuộc sống của những người đồng tính thì gặp Dũng là quá thích hợp, vì anh là một điển hình. Cuộc đời của một người như thế có rất nhiều điều để nói, để chúng ta tìm hiểu và tự nhìn lại chính bản thân chúng ta. Thêm nữa, Dũng đã “lộ diện”, tức là công khai với mọi người về việc mình là gay, nên không ngại chuyện phải xuất hiện trên sách, báo đài.
Dũng gặp tôi và tiếp tục những câu chuyện về thế giới của anh, cũng như của những người cùng cảnh ngộ. Và rồi tôi nảy sinh ý định viết về Dũng. Có thể là một bài báo, nhiều bài báo, hay đơn giản chỉ là những kiến thức được ghi lại để hiểu thêm về góc khuất của cuộc sống trước khi viết cụ thể một cái gì…
Nhưng rồi, càng nghe Dũng, tôi càng hiểu rằng chuyện về thế giới của anh là vô tận. Chỉ riêng những gì Dũng trải qua đã là quá rộng so với dung lượng một bài báo hay một chùm bài. Tôi quyết định đề nghị Dũng giúp để viết một cuốn sách về đề tài đồng tính.
Tôi không ngờ việc thuyết phục Dũng đồng ý hợp tác để viết sách gặp nhiều khó khăn đến vậy.
Đầu tiên, anh từ chối. Thật dễ hiểu lý do: Không ai muốn lôi tuốt tuột chuyện đời mình lên trang sách để người đời đọc và bình luận, nhất là khi anh lại là người đồng tính. Nó giống như việc ta tự đem cuộc đời ra rao bán cho dư luận, dù rằng sự chia sẻ cũng là cái chúng ta khao khát lắm, cần lắm. Lời đề nghị của tôi với Dũng không chừng có phần khiếm nhã.
Sau đó, tôi thuyết phục rất lâu, nhờ cả bạn góp lời giúp. Dũng đã hơi xuôi xuôi. Thì đùng một cái, buổi tối, anh tìm đến nhà tôi nói chuyện và từ chối thẳng: “Anh xin lỗi, anh không thể. Thế giới gay rất phức tạp, nhiều chuyện người ngoài không thể biết được. Bạn bè trong giới sẽ chửi vào mặt anh nếu anh đưa tất cả lên sách”. Rồi Dũng kể rằng bạn trai anh cũng không đồng ý. Bạn trai Dũng ở với anh mà vẫn phải giấu tất cả gia đình, người thân. Nếu chuyện lộ ra sẽ rất khổ cho cậu ta. “Em thông cảm cho anh, ở cái giới bọn anh, tìm bạn tình khó lắm, anh không muốn để bạn anh phật ý. Anh rất sợ mất nó”.
Tôi hiểu những lời Dũng nói. Cũng đến lúc ấy tôi mới thấu hiểu nỗi sợ ẩn sâu trong tâm lý một người đồng tính. Họ luôn cô đơn và sợ sự cô đơn. Bị xã hội xếp vào thành một giới riêng, chẳng đến mức chối bỏ nhưng cũng là xa lánh, ghê sợ, hoặc khó chịu, họ co cụm lại thành một cộng đồng riêng. Nhưng cộng đồng ấy cũng như một xã hội thu nhỏ, bản thân nó cũng đầy những vấn đề phức tạp. Nếu bị cô lập ngay cả trong cộng đồng này nữa thì sự đơn độc sẽ khủng khiếp đến mức độ nào. Nói gì thì nói, cuốn sách sẽ không thể không đề cập tới những chuyện hết sức tế nhị, những góc khuất trong thế giới thứ ba, những mảng tối trong tâm hồn một người đồng tính… Vì sự thật là tiêu chí cao nhất của cuốn tự truyện.
Tôi không nhớ chúng tôi đã mất bao nhiêu thời gian và công sức để thuyết phục Dũng đồng ý trở lại.
Một ngày. Một tuần. Nhiều tuần. Rồi, Dũng cũng bằng lòng.
Anh chấp nhận kể về đời mình, về những mối “tình trai” rất điển hình của gay đã làm tim anh tan nát, cho chúng tôi chấp bút thành tự truyện. Dũng đã công khai từ lâu về tình trạng của anh, nhưng có lẽ đây mới thực sự là một lần công khai quyết liệt, khi anh can đảm lấy cuộc đời mình làm đại diện để cất lên tiếng nói bảo vệ quyền lợi người đồng tính. Cuốn tự truyện không đơn thuần là chuyện tình của Dũng, nó là cuốn sách cung cấp thông tin cho mọi người hiểu về đồng tính luyến ái hơn. Câu nói cuối cùng của Dũng khi nhận lời: “Thôi được, anh chấp nhận viết. Vì cộng đồng, anh sẽ hy sinh sự riêng tư cá nhân”.
Câu nói ấy của Dũng khiến tôi thấy rất thương anh và cảm thấy gánh nặng trách nhiệm đè lên ngòi bút của mình hơn.
k
Sau khi cân nhắc, tôi lựa chọn thể loại tự truyện văn học. Bởi, đây là thể loại không đòi hỏi nhiều hư cấu, có thể nói được nhiều thông tin và dữ kiện có thật trong một số lượng từ ngữ tiết kiệm. Có nghĩa rằng đây sẽ là một cuốn tự truyện của người đồng tính, điều chưa từng có ở Việt Nam.
Quá trình viết sách bắt đầu, trước hết là từ những buổi trò chuyện với Dũng để thu thập thông tin. Chúng tôi đã có hàng chục buổi gặp, khi ở quán café, khi thì ở nhà anh – một ngôi nhà rất tiêu biểu cho những nhà ở của tiểu thương khu phố cổ Hà Nội, nằm gần Bờ Hồ là nơi tập trung “mật độ” gay cao nhất cả nước. Trong căn buồng nhỏ hẹp 14 mét vuông, mùa hè nóng hầm hập, mùa xuân thì ướt sũng hơi nồm, chúng tôi nghe Dũng kể chuyện. Đó là câu chuyện về một thế giới có vô vàn bi hài kịch, vô vàn điều hấp dẫn và phức tạp mà người ngoài không thể hình dung. Nhà quá chật, không đủ chỗ xếp bàn ghế, chúng tôi ngồi bằng tròn ngay trên sàn. Ảnh chân dung bố mẹ Dũng, bàn thờ hai cụ kê sát trên đầu. Trước mỗi lúc phải kể một điều gì khó nói, Dũng lại ngước mắt nhìn lên bàn thờ mà thề: “Có mẹ anh chứng giám, anh sẽ chỉ nói sự thật!”. Có lúc, Dũng vừa kể chuyện vừa rơm rớm nước mắt: “Cả cuộc đời anh chỉ chạy theo trai, trong khi mẹ mới là người thương mình nhất. Giá như mẹ anh còn sống, ốm đau bệnh tật cũng được, để anh chăm mẹ nhiều hơn”.
Tôi ngước nhìn ảnh bố mẹ Dũng. Bức ảnh đen trắng, chụp khi hai ông bà mới cưới nhau. Người phụ nữ trong hình có gương mặt tròn trịa của một thiếu nữ Hà Nội, còn người đàn ông mặt vuông chữ điền; Dũng giống bố nên mặt cũng góc cạnh và nam tính như thế. Nhìn anh, ai mà nghĩ anh lại có tới “50% tính nữ trong người” như anh thường bảo. Cũng như khi bố mẹ anh đến với nhau ngày ấy, làm sao họ biết rằng đứa con trai duy nhất của họ sẽ là như thế?
Dũng luôn chảy nước mắt, giọng khản đi khi nói về mẹ. Mẹ anh là con gái Hà Nội, nữ sinh trường Trưng Vương – Đồng Khánh, hồi nhỏ gia đình khá giả nên ăn sung mặc sướng như tiểu thư. Nhưng từ khi lấy chồng và nhất là từ khi sinh ra anh, cuộc đời mẹ dường như chỉ còn toàn nước mắt. Tôi nổi da gà khi nghe anh kể lại những giây phút lâm chung của mẹ, bà gọi con: “Dũng ơi, con đừng đi đâu cả. Con cứ ở đây, ở gần với mẹ. Mẹ đi lúc nào không biết đấy”, “Không kịp rồi, mẹ đi mà mày chưa có vợ”.
Tôi thầm hỏi có bao nhiêu bậc cha mẹ đã đau đớn đứt ruột khi đứa con thân yêu của họ là người đồng tính? Nếu như xã hội thoáng hơn, cởi mở hơn về vấn đề này, cuộc sống của những người cha, người mẹ ấy và đứa con không may mắn của họ sẽ nhẹ nhàng hơn biết bao nhiêu.
Trong các buổi gặp, chúng tôi cũng dần phải vượt qua sự ngần ngại của mình khi câu chuyện để cập tới những điều tế nhị. Nói những chuyện ấy, chúng tôi không chỉ ngại ngần với Dũng mà còn lúng túng cả khi những người lạ bước vào nhà và vô tình lắng nghe. Nhưng, bạn bè và người thân Dũng đều coi đó là điều bình thường. Chúng tôi hiểu rằng, họ đã nghĩ về chuyện giới tính của anh như nó phải thế và vẫn thế.
k
Đọc những gì đã được viết ra, hẳn bạn đọc sẽ hỏi: Dũng đáng thương hay đáng giận trong quãng đời đầy bóng tối và không nhiều khoảng sáng của mình?
Tôi cũng đã suy nghĩ nhiều về câu hỏi ấy. Và cuối cùng, tôi chỉ có thể trả lời: Dũng là người trung thực.
Vì trung thực, nên không phải tất cả những gì Dũng kể đều gây ấn tượng tốt với chúng tôi. Không ít lần, chúng tôi cảm thấy sốc, thậm chí là không đồng tình với cách suy nghĩ và ứng xử của anh trong câu chuyện được kể. Hẳn một số trong các độc giả cũng sẽ cảm thấy như vậy. Nhưng, chúng tôi tin rằng sự trung thực từ Dũng sẽ cứu vãn ít nhiều thiện cảm của bạn đọc.
Cũng phải nói thêm răng sẽ là không đúng, nếu coi những gì diễn ra với Dũng, với một số ít bạn bè của anh, là thực tế chung cho cả thế giới thứ ba. Chúng tôi không thể và cũng không có ý định khái quát hóa cuộc đời Dũng thành đại diện tiêu biểu cho cả cộng đồng người đồng tính. Bản thân Dũng cũng không muốn thế. Nếu có thể, chúng tôi mong bạn đọc chấp nhận câu chuyện của anh chỉ như một góc nhỏ, rất nhỏ trong cộng đồng giới tính thứ ba.
k
Với quá trình tìm hiểu thông tin và viết sách, tôi dần dần nhận ra rằng đồng tính luyến ái đã tồn tại song song cùng dị tính từ khi xã hội loài người hình thành. Nó là chuyện rất tự nhiên, rất gần gũi với mọi người, thậm chí có thể nằm ngay trong chính mỗi chúng ta từ lúc chào đời. Tỷ lệ đồng tính cao, cho dù ở bất kỳ xã hội nào và vào bất kỳ lúc nào. Chúng ta luôn luôn sống bên những người đồng tính.
Thảng hoặc, giữa những buổi gặp, Dũng đưa tôi đến nhiều nơi người đồng tính tụ họp, như một số quán café và vũ trường ở Hà Nội. Nói như lời anh, ít ra điều đó khiến tôi hiểu hơn về thế giới thứ ba. Tôi sửng sốt khi anh chỉ cho tôi những người đàn ông cao lớn, cơ bắp, râu quai nón đen nhánh, đầu cắt cua, quần áo bò và giày thể thao rất khỏe và đẹp: “Đồng tính đấy. Con bà nặng nghiệp đấy”. Tôi trố mắt khi biết ông chủ hàng phở quen biết, to béo phục phịch, suốt ngày quần đùi áo may ô, lại là “gay chính hiệu”. Tôi cũng đã chứng kiến những phiên “chợ tình” của gay, nơi dưới tán xà cừ, họ dặt dìu đi lại, hẹn hò. Tôi hiểu những nơi ấy tiềm ẩn đầy tệ nạn xã hội, hiểm họa HIV/AIDS luôn rình rập. Tôi cũng hiểu cả những giọt nước mắt hữu hình và vô hình của gay và lesbian kể từ khi họ chào đời, “tin buồn từ ngày mẹ cho mang nặng kiếp người” – như câu hát mà Dũng thường nhắc.
Chúng tôi về quê Dũng chơi, theo anh đi bộ ra cánh đồng xanh bát ngát, nơi anh tỏ tình với người bạn gái đầu tiên một cách hết sức trẻ con, để rồi về sau hiểu rằng anh không hề yêu chị, anh chỉ yêu đàn ông. Những tường gạch, mái rạ, bụi chuối, đống rơm… hình ảnh quen thuộc của bất kỳ vùng nông thôn miền Bắc nào. Điều làm tôi nhớ nhất là anh vừa dắt xe máy vào cổng làng, một đám trẻ con đã ào ra: “A, dì Dũng, dì Dũng về”. Dũng vẫy tay cười chào chúng, quay lại nói với tôi: “Đấy, bây giờ ở quê anh ai cũng biết anh là đồng tính rồi, gọi anh là cô, là dì đấy”. Bây giờ thì anh thấy điều đó là bình thường, thậm chí vui vẻ. Chẳng bù cho ngày xưa, Dũng đã thấy xấu hổ, nhục nhã, hận mình hận đời biết chừng nào mỗi khi có mấy đứa bé chạy đuổi theo, nhìn vào tận mặt anh mà réo: “Thằng đồng cô! ”. Sức ép và định kiến của xã hội luôn đè nặng lên người đồng tính như thế, dưới những hình thức tưởng như nhẹ nhàng mà rất đau: trêu chọc, coi thường, xa lánh… Thế mà Dũng, ở một chừng mực nào đó, vẫn còn may mắn hơn chán vạn bạn bè của anh, vì anh đang sống khá tự do về mặt kinh tế: Anh biết làm ăn buôn bán, có cửa hàng riêng, kinh doanh cũng được, có thể sống không phụ thuộc ai. Nếu không thế, mà giả sử anh đang làm cho một cơ quan nào đó, chắc Dũng sẽ rất khó dũng cảm để công khai việc mình là người đồng tính, thậm chí là đưa chuyện bản thân lên sách.
Ở trong các văn phòng, cơ quan, công sở mà chúng ta thấy hàng ngày kia, có bao nhiêu người là gay hoặc lesbian? Họ đang phải gồng lên che giấu mình, thậm chí phải tỏ ra phẫn nộ, thô lỗ, hung hãn mỗi khi bị trêu là “đồng cô bóng cậu”, “tám vía”, “quỷ sứ”… Họ tự hỏi mình là ai, mình thuộc giới tính nào, mình phải sống thế nào, mình muốn làm gì trong đời? Khi không biết mình là ai, người ta hoảng loạn; khi phát hiện ra bản thân mình thì đau đớn, sợ hãi; sau đó hàng ngày đối mặt với cuộc sống không giống mọi người, người đồng tính lại rơi vào bi kịch hổ thẹn, bế tắc, cô đơn, họ ôm mãi “cục” stress mà không giải tỏa được.
Phải chăng, từ sự không hiểu biết vì thiếu thông tin, chúng ta đang vô tình đẩy hàng nghìn đồng loại vào cuộc sống đầy ức chế, căng thẳng, dồn nén và sợ hãi?
Có một điều mà Dũng đề nghị với tôi: Anh không muốn nhắc tới đề tài mại dâm nam trong cuốn sách. Tôi hỏi lý do, Dũng ngần ngừ rồi im lặng. Tôi hiểu rằng đó là đề tài mà những người thuộc giới thứ ba như anh đều nghĩ tới như một nỗi đau, một vết thương lớn nhất mà cuộc sống đẩy cho những người đàn ông. Và còn một điều nữa, qua những cuộc nói chuyện với Dũng, tôi lờ mờ nhận thấy thế giới đồng tính có nhiều mối ràng buộc. Dũng không muốn nhắc đến những câu chuyện ấy cũng vì sự an toàn của bản thân mình. Chúng tôi phải chấp nhận vì tôn trọng anh, dù biết rằng bạn đọc rất quan tâm tới vấn đề này, qua những gì mà báo chí từng đề cập. Có thể, đó sẽ là một chủ đề khác, trong một câu chuyện khác của chúng tôi.
Cũng vì lý do tế nhị và tôn trọng sự riêng tư, tất cả các tên nhân vật trong cuốn sách này đều đã được thay đổi, chỉ trừ tên nhân vật chính, tên mẹ và chị gái anh.