Posts in documentary

#586: Tuổi thơ của bé Hải Hà (P1)

0chilablog 4love diary documentary hanoi linhtinh nhatky September 25, 2024

Tuổi thơ của bé Hải Hà.

Tuổi thơ của bé Hải Hà là những ngày bỏ nhà trống huơ trống hoác đi chơi lang thang khắp xung quanh khu tập thể Ủy ban Thống Nhất ở Ô Chợ Dừa. Đó là một khu tập thể cũ, mang mọi đặc trưng điển hình nhất của một khu tập thể Hà Nội của thời bao cấp. Khu tập thể là những dãy nhà cấp 4 mái ngói với những chiếc cửa sổ gỗ xanh hoặc nâu. Trước mỗi nhà sẽ là một cái hiên nhà nhỏ để ngồi hóng gió những trưa hè. Cả khu tập thể sẽ có một cái sân rất rộng mà giờ nào cũng có tiếng trẻ con nô đùa la hét, đến một bãi cát xây dựng cũng có thể trở thành một cái playground kỳ thú với một nghìn trò chơi hấp dẫn cho mấy đứa trẻ con. Nhớ hồi nhỏ Hà chơi “đồ” và trốn tìm. Ngày nào cũng chạy và trốn, chạy không hề biết mệt. Sau này lớn lên phải chạy có một chút đã lảo đảo thở hổn hển. Mới thấy ngày xưa những đứa trẻ con được khỏe mạnh, vô tư và an toàn làm sao.

Cái mái ngói nâu cũ thâm trầm trước hiên nhà không biết vì lý do nào đó luôn tạo những cảm xúc hoài niệm rất lạ kỳ. À mà đừng ngạc nhiên, một đứa trẻ con cũng biết hoài niệm đấy. Cũng có thể vì nó làm cô bé nhớ về những ngôi nhà mái ngói ở quê, nơi mà hè năm nào cũng được về chơi nguyên hè và “vui cực kỳ luôn í”. Bé Hải Hà hay nhìn vào những chiều trời vàng rực nắng chiếu xiên qua cái mái ngói, vạt vài miếng lấp lánh rớt xuống cái hiên nhà rồi bày đặt viết văn tả cảnh và cả làm thơ. Còn nghĩ kể mà có ai bế cho trèo lên cái mái ấy để được “cao hơn người” và ngắm được tất cả xung quanh thì quả là một cảm giác chắc là tuyệt vời lắm. Những lúc gần vào tháng 8 Âm lịch là lúc bầu trời về đêm ngày càng sáng rực, những lớp mái óng lên phả những ánh xanh từng mảng vào những bức tường vàng cũ trước cửa bếp. Lúc đó cái sân của khu tập thể lấp loáng ánh sáng nhạt của bầu trời đêm cùng một ánh đèn vàng leo lét chiếu sáng chỉ được một góc. Bóng người loang loáng đạp xe đi vào trong những con ngõ nhỏ. Vài đứa trẻ con vụt chạy về nhà vì bố mẹ gọi. Và trong những đứa trẻ về muộn nhất mỗi đêm là con bé Hải Hà. Mà 9h là cái cổng chung đã có thể bị khóa. Không sao cả Hà sợ gì đâu, Hà trèo cổng nhanh như cắt, bất chấp cả thủy tinh hay gai sắt giăng mỗi năm thêm một dày. Mỗi năm càng dày thì Hà càng lớn và càng nhiều kỹ năng luồn lách. Mỗi lần về nhà là bị đánh đòn cho tả tơi hoa lá, vậy mà không biết vì sao vẫn không biết sợ.

Khu tập thể có một cái vòi nước máy công cộng để mọi người đi hứng nước về. Lúc nào cũng có người ngồi hứng nước, có lúc nước còn không chảy hoặc chỉ rỉ rỉ ra vài giọt. Nhưng ai cũng rất kiên nhẫn ngồi chờ từng giọt ấy đầy, rồi lấy một cái gáo, gạn từng hớp nước nhỏ vào trong cái thùng nhựa. Không biết vì sao cái hình ảnh gạn nước ấy rất ấn tượng, chẳng biết có gì mà lớn lên vẫn nhớ rất rõ. Cũng có thể vì Hà thấy điều đó thật hay ho, vì mỗi giọt nước kia cũng tới lúc đầy được một hớp nước, mỗi hớp nước cũng có lúc đầy được cả một cái thùng. Mà không ai chỉ làm đầy một thùng cả, phải hai thùng rồi còng lưng gánh về.

Cả tuổi thơ trước khi đi nước ngoài chơi thân nhất là chị Thảo và em Châu. Ngày xưa sang nhà nhau chơi nó thật là vô tư và thoải mái, những trò chơi cũng đơn giản mà không biết thế nào chơi từ sáng đến tối vẫn không chán. Hồi đó chắc nhà Hải Hà là một trong những nhà đầu tiên của khu tập thể có cái TV màu. Nhưng TV thì cũng phải tới giờ nó mới bật ra hình chứ không phải lúc nào cũng có cái để xem. Hồi đó Hà chỉ được xem duy nhất chương trình Những bông hoa nhỏ. Còn lại phim ảnh thì bị cấm tiệt vì còn phải “làm bài tập”. Nhưng thỉnh thoảng vào thứ bảy là được gọi Thảo gọi Châu ngồi tụ lại xem tivi được khuya hơn. Hà rủ các chị các em tới nhà chơi trước giờ có chương trình TV để ngồi vẽ và kể chuyện. Cái nhà nhỏ bên cạnh mẹ mua thêm của hàng xóm thành phòng của Hà sáng tác. Hà vẽ Đô rê mon, vẽ hoa, vẽ lá rồi dán kín căn phòng, nhìn chúng như một cái triển lãm nho nhỏ. Cũng không nhớ hồi đó lấy giấy đâu mà vẽ nhiều thế nhỉ, nhưng mà màu thì bố mẹ mua cho, lúc nào cũng rất nhiều màu nước trong nhà để chia sẻ với các bạn. Mà ngồi chơi chán chê tới giờ ăn cơm sẽ là lúc tiếng Xổ số kiến thiết thủ đô cất lên. Đó là một trong những âm thanh tuổi thơ in hằn vào ký ức của cô bé, cùng với tiếng Những bông hoa nhỏ, tiếng nhạc hiệu Phim truyện, tiếng rao của cô Đồng nát, tiếng Kể chuyện đêm khuya từ Đài tiếng nói Việt Nam, và tiếng quát mắng của mẹ. Riêng tiếng quát mắng của mẹ thì bây giờ vẫn còn và vẫn giữ nguyên phong độ, và Hà thấy may mắn vì điều đó!

Khu tập thể Ủy ban Thống Nhất lại là khu tập thể tập trung nhiều văn nghệ sĩ và cán bộ Ngoại giao. Những ngôi nhà luôn mở cửa của nhưng nghệ sĩ điêu khắc, nghệ sĩ múa, nghệ sĩ âm nhạc, nhà văn, nhà báo… nên đi qua những cánh cửa xanh nhà họ là sẽ thấy các tác phẩm ngổn ngang khắp nhà hoặc tiếng piano, tiếng accordion réo rắt. Mấy chú điêu khắc thì đương nhiên không thể thiếu một góc nhỏ với cái ghế đẩu và cái ống thuốc lào mà sáng hay tối lúc nào cũng có người ngồi rít. Có lẽ giới “văn nghệ sĩ” cũng hơi kỳ lạ hơn với những gia đình “bình thường” khác nên rất nhiều trong số họ đều sống một mình hoặc ly dị. Mà thời này ly dị còn là điều gì tối kỵ và “không bình thường” lắm. Bọn trẻ con thì hay tò mò, hay nhìn trộm và tai mắt gài khắp nơi, cộng thêm trí tưởng tượng phong phú nên chuyện cô này chú kia tòm tem với nhau không có gì mà không biết. Bọn nó hay bảo: “lớn lên mà làm nghệ sĩ thì bố mẹ tao oánh chết”. Còn nhà Hà thì lại càng không có khái niệm nghệ sĩ là gì, chỉ đơn giản là đi học thì cố gắng mà đừng có đứng bét lớp, mà càng oánh càng mắng càng cho sợ thì Hà lại càng đứng bét lớp. Có lần, Hà tự bảo: “Con học dốt thế này chắc lớn lên con làm nghệ sĩ thật rồi”. Mẹ đang may cái màn để gia công làm thêm liếc nhìn cháy xém cả một mảng tóc tơ của con bé. Nhưng cuộc đời nào ngờ lớn lên con bé ấy làm nghệ sĩ thật, mà có hẳn bằng master chứng nhận là nghệ sĩ nữa chứ!

Ngoài khu tập thể cũ mà trong nhiều giấc mơ Hà vẫn nghĩ mình còn đang ở đó thì tuổi thơ của Hà là ngôi trường Trưng Vương, là lăng Bác, phố Bà Triệu, phố Khâm Thiên, những hàng sấu rụng đầy lá với những cột điện nghiêng, và cả những cơn ngủ gật sau chiếc xe đạp của mẹ và chiếc xe cub của bố….

(mai viết tiếp)

Ảnh: Những chiếc ảnh rất là tuổi thơ của bé Hải Hà (không rõ tác giả, ai biết tác giả cho Hà biết với nhé).

#581: Chouchou – thiên tài vô gia cư

0chilablog 4love diary documentary inspirations nhatky Sharing April 21, 2024

Lúc thấy tiêu đề bài báo này mình đã thót tim. Bởi tưởng rằng đó là câu chuyện về Chouchou, một nhân vật mình đã gặp trong một cung đường roadtrip của mình trong những ngày lang thang trên nước Mỹ.

Thiên tài vật lý đỗ đại học năm 15 tuổi, từng được Mỹ trả lương 3 tỷ/năm: Giờ “ăn bờ ở bụi”, 55 tuổi không nuôi nổi bản thân (kenh14.vn)

Hồi đó, mình có một cuộc hẹn đi từ Dallas sang Houston, một chuyến lái xe 4 tiếng. Con đường hầu hết là freeway chỉ có thẳng tiến mà lái. Lái một mình và cái xe của mình cũ rích chỉ có những đĩa CDs nhạc blues mình burn ra để nghe suốt đường đi. Lúc đó luôn đang ý tưởng làm phim dạt dào nên cứ đắm chìm trong âm nhạc là lại tưởng tượng ra đủ tình tiết, bao ý tưởng cứ thế mà nảy sinh ra trong chuyến xe nhưng không dừng mà note lại được nên có lúc tới nơi thì lại quên mất.

Chuyến đi tới Houston ấy có chuyện không được vui vẻ cho lắm nên mình quyết định quay lại Dallas. Đang chuẩn bị lên đường thì lúc này một người bạn Mỹ trắng ở southern Illinois của mình lại nhắn tin muốn gặp gỡ. Sẵn đang buồn chán mình lại đồng ý lên đường. Nhưng mình bảo giờ mình lái lên đó chắc phải 9, 10 tiếng quá. Hay là bọn mình lái rồi gặp nhau ở giữa đường không? (Ở bên Mỹ là vậy đó, đôi khi tiện lái một ngày tới để gặp nhau là bình thường).

Và thế là mình lại lái thêm 4 tiếng nữa nửa đường lên Illinois để gặp bạn. Nơi bọn mình gặp chỉ là một cái town nhỏ vô danh hoặc có tên mình cũng chẳng nhớ, đúng chất midwest, mình còn chẳng nhớ nó ở Kansas hay Oklahoma. Cũng như bao thị trấn nhà quê khác của nước Mỹ, có một con đường chính gọi luôn là Main street, có một quán cafe to nhất, một quán bar to nhất ở giữa phố. Có một cái Walmart. Cuộc sống con người chậm rãi, thậm chí quá buồn tẻ, không một bóng người châu Á. Có lẽ cái quán bar ấy là thú vui lớn nhất của người dân nơi này. Nhưng vì mình không thích quán bar nên bảo xem ở đây có một quán ăn đậm chất miền quê nào nhất không thì vào chơi. Và đi một hồi thì cũng có một quán ăn nhỏ rất xinh. Quán là căn nhà gỗ, đồ ăn cũng chỉ là hamburgers, fried nhưng dân Mỹ nhà quê thì tới ăn rất đông. À, hôm đó cũng là cuối tuần.

Trong quán cafe có một cây đàn piano đã rất cũ, chắc phải những năm bao nhiêu của thế kỷ trước. Đàn luôn để mở có vẻ luôn có người ngồi chơi. Trong lúc order, cánh cửa bật mở. Một người đàn ông nhỏ bé lếch thếch, tóc lơ thơ nhưng râu khá dài, đôi mắt rất sáng bước vào. Đó chắc chắn là một người đàn ông vô gia cư, và kỳ lạ đó lại là một người đàn ông châu Á. Một người châu Á nơi này đã hiếm, mà lại còn là một người vô gia cư châu Á nơi midwest này thì lại quá hiếm. Cũng là điều đặc biệt là những người làm việc trong quán không hề có sự ngạc nhiên hay có ý định xua đuổi ông í đi. Một số khách thì ngó nhìn, một số khách còn nhìn ông í mỉm cười vẫy tay. Ông í với với một người phục vụ, chỉ vào cây đàn ý hỏi ngồi được không. Cô phục vụ ngó lên phía quầy ướm hỏi ý kiến manager, người manager vẫy tay ra hiệu ok.

Thế là ông í ngồi vào cây đàn. Ngay lập tức điều này đã khiến mình và người bạn mình dừng mọi cuộc nói chuyện và hoạt động, nín thở xem ông ấy sẽ làm gì. Mình để ý một số người cũng đã dừng lại nhìn ông ấy. Và chẳng phải đợi lâu, ông ấy vừa đưa đôi tay lên đặt vào phím đàn đã thấy dáng điệu uyển chuyển chuyên nghiệp của một người nghệ sĩ piano, mà là một người nghệ sĩ phải cực kỳ kỳ cựu chứ không phải chỉ là biết đánh đàn thông thường. Bạn mình cũng là một nghệ sĩ âm nhạc chơi saxophone nên bạn ấy còn đần hết cả mặt ra theo dõi ông ấy. Tiếng đàn ông ấy cất lên là gây sốc với tất cả mọi người, à hoặc chí ít là bọn mình còn chắc người dân nơi đây đã quen quá, bởi vì nó điêu luyện mượt mà bản năng và giàu cảm xúc không thể miêu tả được bằng lời nói nào cả. Gần như bọn mình bị đông cứng, tim đập thình thịch và không còn cả quan tâm đến đồ ăn đã được dọn ra từ lúc nào. Mình là dân ngoại đạo của âm nhạc còn ngớ ngẩn hết cả người nữa là người bạn của mình. Bạn ấy nghe mà mắt long lanh ướt nước. Và một hồi sau mình nhận ra mắt mình cũng rớt một giọt nước mắt xuống lúc nào không hay biết. Mình nghe thấy bàn ăn bên cạnh một người đàn ông thốt lên “Jesus”. Không phải ông ấy gọi người nghệ sĩ vô gia cư kia là “Jesus” mà đó là một câu nói cửa miệng của người Mỹ thốt lên khi gặp một sự kiện hoặc hiện tượng không thể tin nổi, dù là đó là một điều tích cực hay tiêu cực.

“Trời ơi ông ấy có thể ở đâu ra được nhỉ?” Người bạn của mình thốt lên. Và mình cũng muốn hỏi câu y hệt vậy. Tại sao một nhân tài đỉnh cao tới như thế này lại trong bộ dạng đáng thương và ở tận những nơi thâm sơn cùng cốc thế kia? Bọn mình kéo một cô phục vụ khá trẻ lại gần và hỏi ông ấy có phải là một nghệ sĩ piano không? Tại sao ông ấy lại phải là một người vô gia cư thế kia? Cô phục vụ còn đang bối rối chưa kịp trả lời thì một cặp vợ chồng già ngồi gần bàn bọn mình nói: “Oh, ông ấy không chỉ là một nghệ sĩ piano đâu, ông ấy còn là một nhà khoa học nữa đấy”. “What?”. Cả mình lẫn bạn mình lại ồ lên. Tới mức này thì bọn mình thấy “quá đáng” lắm rồi. Mình rất mong muốn liệu có nên tới nói chuyện với ông ấy không chứ trong con mắt của một người đang học phim như mình lúc đấy thì đó là nhân vật phim của mình chứ còn ở đâu ra nữa. “Can I talk to him? Can I make a film about him?”. Cặp vợ chồng nhún vai khi nghe mình hỏi. Họ nói rằng không chắc ông ấy tỉnh táo để nói được chuyện gì đâu. Ông ấy tới đây chắc cũng vài năm nay rồi, nghe nói là người gốc Hoa, mọi người hay gọi là “Mr. Chouchou” (không rõ lắm là mình nghe đúng không). Và quả thật bọn mình cũng thấy khả năng nói chuyện được với ông ấy là hơi khó. Ánh mắt của ông ấy tuy sáng nhưng rất ngây dại, dường như khi chơi nhạc ông ấy chỉ còn phần hồn, còn phấn trí thì không ở trong cơ thể ấy.

Bọn mình muốn hỏi thêm thông tin về Chouchou nhưng cũng không nhiều thông tin gì hơn ngoài việc ông ấy đã từng là một nhà khoa học rất tài giỏi, là dân nhập cư vào nước Mỹ, có lẽ cũng được học đàn chuyên nghiệp từ nhỏ và chắc chắn là người tài năng xuất chúng, mới trôi dạt về đây vài năm, nghe nói lúc về đã chỉ còn thân tàn ma dại thế này. Lâu lâu thèm đàn lại tới xin được đánh đàn. Còn ngày thường cứ lang thang bờ bụi, đứng xin tiền trên những ngã rẽ trên phố. Không rõ cuộc đời này những điều gì đã xảy ra ở miền đất hứa này với những con người xuất chúng như ông vậy?. Có lẽ ông cũng từng đến từ một gia đình gốc Á với những bố mẹ đặt quá nhiều kỳ vọng vào con cái với quá nhiều áp lực, có lẽ ông được trời cho được trí thông minh và tài năng kiệt xuất nhưng cũng lấy đi của ông những cảm xúc cân bằng của một người “bình thường”. Cũng có lẽ giấc mơ Mỹ này quá nhiều áp lực với một thiên tài như ông, còn lại là một người gốc Á sống trên một mảnh đất mà sự phân biệt chủng tộc đã luôn và sẽ âm ỉ bền bỉ trong lòng xã hội….

Bọn mình chẳng biết phải làm gì hơn và cũng lại sắp phải lên đường kẻo không trời tối. Bạn mình lục túi lấy một tờ 100 đô ra, mình thì nghèo hơn có tờ 20 đô. Bọn mình đi tới nhét vào cái túi áo nhếch nhác của ông ấy. Ông ấy cảm ơn rối rít, nhe hàm răng mất gần hết răng ra cười cảm kích. Thực sự lúc dó là một cảm giác tội nghiệp không thể miêu tả được bằng từ ngữ nào cả, thấy trái tim mình đập mạnh, cảm nhận được cả nhịp đập mà nhói lên bao là xót thương và tiếc nuối.

Bây giờ nghĩ lại thì mình thấy tiếc lắm, vì nếu lúc đó quyết tâm ở lại cái town ấy thêm hẳn 1 ngày để tìm hiểu thêm, rồi sau quay lại với máy móc thiết bị để làm một câu chuyện tài liệu về một cuộc đời ấy thì hay ho biết mấy. Lúc đó mệt mỏi quá, có nhiều chuyện lại không vui và cũng đang quá nhiều những quyết định ngổn ngang liên quan đến việc học hành. Và lúc đó có lẽ mình cũng chưa yêu thích tài liệu và hiểu được ý nghĩa của tài liệu tới như bây giờ…

Không rõ giờ Chouchou đang ở đâu? Thậm chí ông ấy còn sống hay không? Mình vẫn nhớ mãi lúc ông ấy vào trong quán, tuy rằng ngơ ngẩn với đôi mắt ngây dại nhưng vẫn biết rất lịch sự xin phép mới dám ngồi vào cây đàn. Một lúc sau ông ấy cũng được tặng một cái hamburger và rất lịch sự đi ra ngoài cửa ngồi ăn ở cái ghế gỗ chờ trước cửa chứ cũng không dám ngồi ăn ở trong quán.

Và nước Mỹ là vậy đấy, là nơi tụ tập của tất cả những thiên tài, tài năng xuất chúng đỉnh cao nhất nhì của thế giới này, cũng là nơi có những con người ngớ ngẩn, ngu xuẩn và dốt nhất cũng tầm nhất thế giới. Nhưng đôi lúc những thiên tài cũng rớt ngã và bị nhập vào những con người ngơ ngẩn lang thang ngoài đường thế kia và lặng lẽ chôn vùi những tài năng và trí tuệ của mình vào những bộ quần áo rách rưới bốc mùi, những chiếc biển xin tiền nơi cuối góc phố và chờ ngày cuộc đời như vậy là kết thúc. Những người vô gia cư trên đất Mỹ có rất nhiều là những bệnh nhân tâm thần, nghiện ngập. Và rất tiếc trong những đám người ấy có những con người đã từng là thiên tài đỉnh cao, đã từng có một cuốc sống rất huy hoàng chói lọi. Nhưng cũng không ai có thể cứu giúp được họ cả…

#574: “The only son”

documentary Films inspirations Interesting November 9, 2023

Tối nay bạn thích xem một bộ phim tài liệu không?

Thỉnh thoảng lại stumble được một số phim tài liệu rất hay trên Youtube. Mình rất thích xem những phim tài liệu độc lập của các bạn quốc tế trên Youtube. Mà đôi khi cũng chẳng cần là phim, chỉ là những videos kể chuyện về những trải nghiệm sống, văn hóa vùng miền của con người từ vùng lạnh nhất tới nơi nóng nhất, xem họ sống thế nào, có gì thú vị, học hỏi và ngẫm nghĩ được biết bao điều.

Đỉnh núi Himalayas là một trong những đề tài mình rất thích xem, không biết có phải vì đã từng được tận mắt thấy Everest từ máy bay hay do xem 7 days in Tibet mà cứ mỗi lần thấy Himalayas là bồi hồi. Đêm hôm bữa play đến “The only son”, câu chuyện của một chàng trai Nepal từ nơi nghèo khó và xa xôi tận cùng trên dãy núi Himalayas mà có một tư tưởng cực kỳ khác biệt, rất hiện đại hiểu biết, vượt lên mọi những hủ tục của gia đinh, làng tộc để dũng cảm vượt ra khỏi vũng lầy của đói nghèo và thất học. Nghe thì tưởng như là một quá trình rất epic nhưng cái hay là nó chỉ kể bằng một chuyến đi từ thành phố trở về nhà cùng một chút background của chàng trai mở đầu về gia đình. Còn lại là những lời kể mộc mạc, dung dị và trăn trở, đấu tranh mãnh liệt của lương tâm khi phải quyết định sẽ đi ra thế giới rộng lớn vĩ đại ngoài kia để giải thoát bản thân hay sẽ quay trở lại quê nhà lấy vợ, chăm sóc bố mẹ già yếu và mảnh đất rộng lớn của tổ tiên để lại cần phải canh tác và cai quản, và bởi vì cậu là “cậu con trai duy nhất”.

Những bộ phim này mình thấy rất hay không hề vì hình ảnh phải đẹp hay sự epic, những lời dạy đời đạo đức ra vẻ cho phim có chiều sâu. Mình thấy rất hay vì những điều rất thật thà, những hiện tại rất khắc nghiệt, những nền văn hóa tưởng địa lý thì rất xa chúng ta mà lại rất tương đồng, những bài học cuộc sống về tình yêu với gia đình, về khát vọng bản thân và những nỗ lực sống vĩ đại. Chúng được kể và thấm cho người xem một cách rất tự nhiên, rất đồng cảm.

Những nhóm người thiểu số sống trên núi cao dù bất cứ đâu, ta đều thấy một điều thú vị là họ có rất nhiều điểm tương đồng trong văn hóa và lối sống sinh hoạt. Họ đều là những con người lao động rất cực khổ, người phụ nữ phải luôn mang vác rất nặng và vất vả vừa phải trèo núi lội suối để làm nông, cắt cỏ, chở củi, vừa vẫn phải nấu nướng dọn dẹp, chăm sóc con cái và những người chồng gia trưởng. Và đều có những hủ tục rất giống nhau, những truyền thống văn hóa rất giống nhau. Như con cái lập gia đình rất sớm (chủ yếu để thêm người lao động) và trọng nam khinh nữ. Nên khi mình xem những câu chuyện này mình đều thấy rất đồng cảm và gần gũi, vì đó là những câu chuyện mà mình bắt gặp không phải tận Himalayas mới thấy mà ở ngay trên những vùng núi hay cao nguyên mình đã đi qua.

Nhưng hoàn cảnh gia đình của chàng thanh niên trong phim cũng là một hoàn cảnh khá đặc biệt. Gia đình có 11 người con, cậu là con trai duy nhất. 8 tuổi, cậu suýt chết vì bệnh sởi. Bố cậu đã gánh cậu và mấy người chị em gái trên vai để tới thành phố. Nhưng để tới được Kathmandu, thủ phủ của Nepal, thì ông bố ấy phải gánh các con đi bộ và leo núi đồi gập ghềnh, đi qua những thung lũng cánh đồng đúng 1 tháng trời. MỘT THÁNG TRỜI! Mà các bạn biết Himalayas chưa bao giờ là một dãy núi tầm thường. Ông bố vĩ đại ấy đã vác các con lên thành phố để các con có thể thay đổi cuộc đời. Đứa con gái lớn được sang Mỹ làm con nuôi. Đứa thứ hai bị bỏng suýt chết được một gia đình Hà Lan nhận nuôi. Còn cậu được ăn học ở Kathmandu cùng hai em gái nhỏ nữa. Đó là những chuyến đi nhiều lần 1 tháng của người bố. Hình ảnh người bố khắc khổ và nụ cười hiền trong phim sẽ không thể làm cho bất cứ ai không xúc động. Nhiều năm sau đó, ngay cả khi cậu đã lớn và trưởng thành và đưa các em trở về nhà, con đường ấy đã rút ngắn lại được bằng những chuyến trực thăng dân sự, nhưng vẫn mất thêm 10 ngày đi bộ leo núi nữa mới trở được về nhà thăm bố mẹ. Và người bố ấy vẫn sẵn sàng đi bộ cả 10 ngày để tới đón các con hay lại tiễn các con trở về.

Cậu thanh niên may mắn được ăn học ở thành phố, được đi du học, được gặp lại các chị đã đều thành người nước ngoài, thậm chí còn không nói được cả ngôn ngữ gốc. Nhưng nỗi đau lòng trăn trở khi bố mẹ ở quê xa quá cực khổ và quá yêu thương mình, cậu sẽ phải lựa chọn. Trở về lấy vợ chăm sóc bố mẹ cho tròn chữ hiếu hay là đi ra thế giới văn minh để được phát triển bản thân? Nếu là bất cứ một ai vào hoàn cảnh này, chắc chắn đều là những sự dày vò đấu tranh khủng khiếp, và không có lựa chọn nào là xuôi được hoàn toàn với lương tâm.

Những lời thoại và tranh cãi giữa cậu và bố mẹ rất giá trị. Cậu chàng thì tìm đủ mọi cách giải thích tư tưởng tân tiến cho bố mẹ (nhưng làm sao họ hiểu được, họ đã sống và quá quen với cuộc sống như vậy rồi). Nhưng cũng chính vì thế cậu cũng sẽ không thể hiểu được những tâm và mong muốn của bố mẹ. Ai cũng cho rằng mình đúng. Con không hiểu bố mẹ, bố mẹ không hiểu con. Và cũng chắc gì những khán giả trung gian như chúng ta hiểu đúng để đánh giá họ. Vì cái đúng sai trong mỗi nền văn hóa và lối sống là khác nhau. Bạn lớn lên thế nào, bạn được dạy thế nào, hay trải nghiệm của bạn thế nào, đó là cái đúng theo quan điểm của bạn. Nhiều khi mình xem câu chuyện của người lạ như vậy là để reflect lại chính hoàn cảnh của rất nhiều trong chúng ta.

Mình thương cái sự thương con đầy khắc khổ của người bố mẹ trong phim. Người mẹ với làn da nhăn nheo vì quá khổ cực với bao trăn trở vì sợ mình sẽ chết già trong cô đơn cùng mảnh đất rộng lớn. Nhưng những đứa con rất yêu thương bố mẹ, rất có hiếu, tình yêu của chúng đong đầy trong ánh mắt. Nhưng trong ánh mắt đầy yêu thương của cậu trai ấy là sự mãnh liệt của sự tự do và quyết đoán, sẽ phải rời xa bố mẹ cho dù yêu thương bố mẹ vô cùng.

Câu chuyện này rõ ràng không phải là một câu chuyện “bình thường” hay là của một gia đình điển hình của người dân sống trên núi hay những vùng đất nghèo khó hiểm trở. Không phải dễ dàng sinh ra từ nơi sâu thẳm của những vùng tận cùng của thế giới mà những đứa trẻ lại có tư duy hiện đại tân tiến và quyết tâm phá bỏ truyền thống, quy tắc, cả nén những yêu thương với gia đình để vượt ra khỏi hiện tại đói nghèo và hủ tục để được sống một cuộc sống nhiều tri thức và được khám phá bản thân. Nhưng chính vì thế có khi nó làm thức tỉnh rất nhiều con người, dù vùng núi xa xôi hay thành phố hiện đại, và KHÔNG THỂ ĐỔ LỖI CHO HOÀN CẢNH. Cho dù xuất phát điểm của bạn thế nào, bạn muốn cuộc đời mình tốt đẹp hơn, đó là lựa chọn của bạn. Và không có sự lựa chọn nào ở cuộc đời này là hoàn hảo, bạn sẽ luôn phải đánh đổi, bạn sẽ sống cho mình hay là gia đình? Bạn sẽ sống vì bản thân mình với những khả năng của mình hay let it slide và sống một cuộc sống mờ nhạt như bạn đã được sắp xếp? Bạn có muốn thoát khỏi sự đói nghèo hay ngột ngạt của bạn hay không? Nếu có bạn phải rất chăm chỉ, dũng cảm và phải đánh đổi!

“The only son” là một bộ phim tài liệu mình thấy rất thích không chỉ vì nội dung mà còn vì cách kể chuyện voice over rất dung dị, thỉnh thoảng kể sau hình ảnh để khán giả được suy nghĩ, cinematography rất đơn giản nhưng lại rất chuyên nghiệp, âm nhạc tối thiểu nhưng rất phù hợp và day dứt, những lời kể tâm sự nhẹ nhàng nhưng dẫn dắt người xem rất cuốn hút. (À nhưng đương nhiên nó chỉ cuốn hút khi bạn là tuýp ưa thích tài liệu, thích khám phá thế giới và không phải tuýp chỉ thích xem những thứ giật gân hay hào nhoáng).

Một trong những cái hay của tài liệu độc lập thế này đó là tính thức thời và nhanh trí của người làm phim. Họ đã nhận ra được ngay nhân vật và đề tài từ rất sớm để bắt đầu ghi chép lại thành cả một quá trình. Phim này được làm bởi một nhà làm phim độc lập người Hà Lan và có lẽ câu chuyện của cậu trai đã được chia sẻ khi cậu đang đi du học ở Hà Lan và ngay lập tức: Đây là một câu chuyện phải được kể! Và cái máy quay đã bắt đầu chạy, âm thanh đã phải được thu và ổ cứng đã được nạp.

Với mình thì điều này xảy ra thường xuyên, mình luôn nhìn ra mọi đề tài rất nhanh, rất nhiều câu chuyện cuộc sống vô cùng hay và độc đáo. Chỉ rất tiếc mình chưa có đủ máy móc, tài chính và đặc biệt là người bạn đồng hành đủ tinh tế và có thời gian để thực hiện những câu chuyện như thế này. Vì làm tài liệu không hề đơn giản một chút nào, đó là thời gian, tiền bạc ứng ra và phải hiểu về cuộc sống, về thế giới, kỹ năng ứng xử với con người, phải biết nhìn ra những điều để kể qua ống kính. Như bạn nhìn thấy một khuôn hình trong bộ phim, có khi người quay phim không hiểu hết ngôn ngữ của câu chuyện, nhưng họ biết lia đúng chỗ, đúng nơi, đúng khuôn, vì một người làm phim tài liệu rất sâu sắc và nhạy cảm!

Trên Youtube thì những phim kiểu này rất nhiều, và đều rất hay. Mình đợi tìm được người bạn đồng hành ấy để được hòa vào thế giới này! Có nhiều chuyện rất hay, rất rất hay ước gì được kể!

Link phim ở dưới comment. Hãy xem hành trình của chàng trai ấy!

#571: Someone had to go in

Bình luận documentary Films September 27, 2023

“Some one had to go in”

Xem và đọc tư liệu về thảm họa Chernobyl thấy thật là khủng khiếp. Có lẽ vì chuyện xảy ra quá lâu và nó ở quá xa mình nên khi nhắc đến nó người ta cũng không nghĩ gì nhiều, hoặc giả sử cũng biết nó rất là kinh khủng cũng không thể cảm được cái sự kinh khủng đấy nó như thế nào.

Cảm giác xem những tư liệu về Chernobyl như ở trong một cái phim kinh dị kiểu X-files, những sự hy sinh của con người trong đó quá tàn khốc và hậu quả nó để lại tới giờ vẫn bị bưng bít và không thể nào thống kê nổi.

Ngày 26/4/1986. Nhà máy hạt nhân Chernobyl ở phía bắc Ukraine, gần thành phố Pripyat (lúc này vẫn thuộc Liên bang Soviet) đã bất ngờ phát nổ do lỗi điều hành của kỹ thuật viên. Điều đáng sợ là ngay cả những người làm việc trực tiếp với hạt nhân, các chuyên gia và cả chính phủ cũng chưa hiểu hết và lường hết được hậu quả của lượng phóng xạ gây tác hại tới con người. Thế nên ngay khi thảm họa nổ ra, các thành phố sống xung quanh cách nhà máy điện vài km, cuộc sống vẫn diễn ra bình thường không có sự báo động. Các nhân viên cứu hỏa, nhân viên y tế đầu tiên tới cứu nạn hiện trường cũng không có trang phục bảo hộ. Theo thống kê, thảm họa Chernobyl gây hậu quả phóng xạ gấp 400 lần quả bom nguyên tử thả xuống Hiroshima.

Câu nói ám ảnh nhất của một vị tướng phụ trách chiến dịch cứu nạn Chernobyl là: “Someone had to go in”. Tức là biết chắc đi vào đó để dập nóng và ngăn chặn phóng xạ là chắc chắn sẽ bị nhiễm xạ và đi vào cửa tử nhưng người ta buộc vẫn phải vào. Hàng ngàn thợ mỏ đã đào hầm ngày đêm để tiếp cận được lõi trong của nhà máy mà không thể dùng bất cứ bảo hộ gì, vì họ cũng không thể thở khi dưới hầm, và họ phải ăn và uống những chai nước nhiễm phóng xạ. Ước tính sau này 1/4 trong số hàng ngàn thợ mỏ đó đã chết trước tuổi 40 và số còn lại thì chết dần chết mòn và không thể có gia đình toàn vẹn. Còn lại là hàng ngàn người lính, các chuyên gia, các nhà khoa học, hơn 600 phi công đã được điều tới và buộc phải expose bản thân ra lượng phóng xạ ở mức cả triệu lần cho phép để tìm cách dập nhiệt, ngăn không cho phóng xạ bay xa và hơn cả là để tránh cho một trận nổ hạt nhân thứ hai xảy ra, một trận nổ mà như ước tính có thể quét đi một nửa châu Âu. “Someone had to go in”. Thời này chưa có A.I và robot công nghệ cao nên không thể dùng chúng để làm những công việc thủ công mà vẫn bắt buộc con người phải làm. Một số robot cũng đã được sử dụng nhưng chỉ tới ngày thứ 2 là chính máy móc cũng phải chịu thua trước phóng xạ, và chỉ có thể là con người phải bước vào.

Chắc không thể tính nổi đã bao nhiêu trí thức, nhân tài, mạng sống con người buộc phải “go in” để giải quyết một trong những thảm họa “man-made” kinh khủng nhất của nhân loại này. Có những người buộc phải vào tận lõi của những cột chứa phóng xạ để dập nhiệt, mỗi một giây họ ở đó là một vài năm cuộc đời của họ bị rút ngắn lại. Nhờ có họ mà thế giới đã ngăn được trận nổ phóng xạ thứ hai, ước tính độ phóng xạ sẽ gấp hàng nghìn lần hai quả bom ở Hiroshima và Nagasaki.

Thật đáng buồn là những vị anh hùng ấy ít ai nhớ được tên tuổi, ít ai được biết tới hay thậm chí cả sau này khi chết dần chết mòn vì nhiễm xạ họ cũng không có được những chế độ phúc lợi xã hội tử tế. Họ cũng không thể được công khai ca ngợi vì những số liệu và thông tin của Chernobyl sẽ luôn bị giấu nhẹm. Hậu quả thực sự và số lượng người bị nhiễm xạ, chết vì ung thư và các hậu quả từ sự cố này sẽ không bao giờ có một con số công khai hay thậm chí được nghiên cứu tử tế.

Người ta nói rằng để quay lại Chernobyl và có thể sinh sống bình thường trở lại thì phải mất ít nhất một vài chục nghìn năm nữa. Mỗi năm lớp phóng xạ lại ngấm thêm vài cm vào lòng đất, giờ nếu muốn biến chỗ này thành miền đất sống thì chỉ có bóc hết mấy chục cm lớp đất bề mặt của toàn bộ nơi này, cộng thêm vài trăm năm để cải tổ lại đất đai và môi trường thì may ra mới có thể trở lại. Đương nhiên điều đó là không tưởng.

Nhưng có một điều kỳ diệu kinh khủng khiếp. Chernobyl là biểu tượng vĩ đại về sức sống mãnh liệt của thiên nhiên. Đó là trong khi con người vẫn chờ vài chục nghìn năm để được quay trở lại (mà khả năng là con người bị tiêu diệt trước đó rồi), thì thiên nhiên đã quay trở lại, chỉ 30 năm sau thảm họa. Cỏ cây đã tươi tốt, những loài vật hoang dã đã xuất hiện. Có lẽ hy vọng nơi này một vài trăm năm nữa sẽ là những khu rừng nguyên sinh vì con người 0 thể tới. Thế nên dù con người có phá hoại thế nào thì trái đất sẽ luôn ở đây, thiên nhiên sẽ luôn quay trở lại, chỉ có con người là tự hại mình và hại chính môi trường sống của mình. Rừng có thể bị chặt hết, cá dưới biển bị bắt hết, nhưng rồi bão lũ thiên tai sẽ tràn về cuốn hết con người đi. Và khi không còn con người, thiên nhiên sẽ quay trở lại nhanh hơn bao giờ hết! Nên mọi ý định tiêu diệt thiên nhiên chỉ là mình tự diệt mình thôi chứ thiên nhiên và trái đất sẽ luôn ở đây!

À nhắc tới vụ Chernobyl lại nhớ ra hồi mình bé tí bập bõm đọc báo An ninh thế giới, có series ly kỳ về những loài chuột đột biến do bị nhiễm xạ mà to nặng tới 20kg. Mà viết ly kỳ hấp dẫn lắm luôn, làm cháu nó hóng chờ mỗi tuần báo ra đọc ngấu đọc nghiến. Rồi sau này cháu nó lớn lên cháu nó mới biết tổ sư bố series biên dịch từ loạt báo lá cải nào đó từ đất nước Trung Hoa xa xôi, tin sái mẹ nó hết cả cổ, đèo mẹ :)).

Fact: On 4 May 1986, just a few days after the initial disaster, mechanical engineer Alexei Ananenko, senior engineer Valeri Bespalov and shift supervisor Boris Baranov stepped forward to undertake a mission that many considered to be suicide.

#569: Ông Tuyên và con bọ ngựa trong đám cưới Hạnh Duyên

0chilablog 4love diary documentary Films Friends nhatky June 20, 2023

Father’s day. Mình kể cho các bạn nghe một câu chuyện nhỏ xinh này nhé. Nhớ xem video nhé ;;)

Hôm đó là đám cưới của Hạnh Duyên, cô cháu ngoại duy nhất của ông Tuyên và bà Thọ.

Đám cưới rất nhỏ xinh, chắc cỡ tầm gần 30 người, nhẹ nhàng nhỏ bé trong một không gian xanh mướt của cây lá và tiếng ve. Lần cuối gặp cô dâu lúc đó còn bé tí tẹo, trắng và xinh như con búp bê, giờ đã là một cô gái trưởng thành xinh đẹp đang làm đám cưới một anh chồng tận trời Ấn.

Ông ngoại Tuyên năm nay đã gần 90 tuổi, từ hồi đến nhà ông ở khu tập thể cũ tới giờ ông cũng không nhớ Hà Kin là ai nữa cả. Tuy nhiên đó là vì đã quá lâu chứ quả thật hiếm khi nào thấy có một người vẫn khỏe khoắn, minh mẫn cả trí tuệ lẫn vóc dáng như ông. Mà tư duy, suy nghĩ của ông vẫn sắc lẹm nguyên, lại rất chi là hiện đại nữa. Ông là một nhà nghiên cứu khoa học mà lại!!!

Ông cứ hỏi cháu giờ làm gì. Mình bảo giờ cháu đi làm phim tài liệu đấy. Mà khi trả lời ông xong là mình đã hấp háy thấy ông quả là một nhân vật thú vị của tài liệu đó, và y như rằng chỉ một hồi sau ông thành nhân vật trong một câu chuyện quá đáng yêu và xúc động xảy ra trong đám cưới của Hạnh Duyên rồi.

Bỗng nhiên từ đâu một con bọ ngựa bò đến chơi với ông và cứ quấn lấy ông. Con bọ ngựa trèo lên áo, ngó nghiêng thăm thú đám cưới. Thế là từ lúc đấy, ông và con bọn ngựa không rời nhau nửa bước. Ông rất dịu dàng đặt nó lên tay, lên áo, cho cả trèo lên đầu. Kể cả khi đi ra ăn hay uống nước bọ ngựa cũng đi theo ông, ông còn sợ nó khát nước, rồi lo lắng không biết nó muốn ăn gì. Hôm đó mình đi chơi và chỉ cầm theo cái máy Leica với một cái ống máy phim mà là ống fix. Mặc dù máy có mode quay phim nhưng cái mày này đến chụp ảnh còn phải cỡ nghệ nhân lấy nét mới được tấm hình chứ chưa nói là quay được. Ống phim cổ thì lấy nét càng khó và càng về tối thì càng nhòe. Điện thoại cùi của mình thì không còn chút dung lượng nào. Nhưng quả thật, vừa ngay khi thấy hình ảnh ông cụ lụi cụi nâng niu con bọ ngựa trên tay và họ không rời nhau nửa bước, mình đã ngay lập tức thấy có một câu chuyện cần được kể. Thế là thôi kệ là Leica lấy nét quá khó và rất rung, mình cứ chằm chằm đi theo ông bấm quay. Mà vì lấy nét khó và lâu quá một hồi ông để ý và bỗng tỏ ra sốt ruột: “Ô kìa, cô nghỉ ngơi đi, ngồi xuống ăn đi, ngồi xuống uống nước đi”. Thì bởi vì bỗng đâu có một cái cô này cứ lén lén cầm cái máy lên mắt cứ hấp háy xoay xoay cái ống kính căng thẳng mãi như thế làm ông thấy… xót xót. Cơ mà mình bảo ông: “Ơ ông ơi, nhưng mà cháu phải quay cho nó.. đủ dữ liệu để làm phim về ông”. Ông nghe xong sợ quá cơ, ông cũng chẳng hiểu mình đang làm cái gì :)).

À, thì câu chuyện này rất nhỏ xinh thôi và lúc đấy ai cũng bận rộn với cô dâu chú rể cả. Trừ mình và ông cứ quấn quanh con bọ ngựa. Còn bạn sẽ hỏi vì sao mình lại thấy một câu chuyện về ông cụ và con bọ ngựa, thì bạn xem cái “phim tài liệu” ấy sẽ hiểu liền.

Vì mình nhạy cảm với những cảm xúc xung quanh. Mình bắt đầu cầm cái máy lên quay ngay khi mình chỉ nhìn thấy một hành động, một câu nói mà mình biết rằng, đó sẽ là một câu chuyện để kể.

Bà Thọ đã mất hơn 10 năm nay. Mỗi ngày ông vẫn ngồi viết sách, đọc nghiên cứu và trò chuyện trước bàn thờ với bà trong căn phòng tập thể cũ, bên cây đàn piano mà cô con gái duy nhất của ông bà: biên tập viên Thu Uyên đã học chơi từ thủa nhỏ.

Hôm nay cô cháu ngoại duy nhất của ông cũng làm đám cưới. Trước khi tới dự đám cưới, ông đã gửi lời mời dự đám cưới tới bà Thọ, tới bố ông, tới những người thân yêu đã mất của ông. Vì ông rất nhớ bà nên ông ước mong vào cái ngày trọng đại này, bà sẽ ở đó cùng ông để dự đám cưới của cháu.

Và khi con bọ ngựa bất ngờ tới với ông và quanh quẩn với ông, chứng kiến toàn bộ lễ cưới cùng ông cho tới tận lúc về. Tất cả những ai lúc đó đều cảm nhận được một sự cảm mến quấn quít vô hình giữa ông và con bọ ngựa, và nó rất kỳ lạ, nó không hề là một câu chuyện mê tín hay tâm linh. Một cảm giác rất thật và đầy niềm tin rằng, đó có thể là bà Thọ, đã về dự đám cưới của cháu vào ngày hôm nay. Và ông không hề cô đơn chút nào. Chính vì thế, hôm đấy ông đã rất vui và có có được một cảm giác trọn vẹn.

Ông là một nhà nghiên cứu khoa học, ông bảo không mấy khi ông tin vào những chuyện duy tâm. Nhưng không biết sao, hôm nay ông tin, ông cảm nhận được sự xuất hiện của bà, và ông đã rất vui.

Thực ra với mình, câu chuyện tưởng nhỏ xinh vậy nhưng nó không hề dễ kể, thậm chí rất là khó. Đó là những cảm xúc rất trừu tượng, là những điều rất khó diễn tả nếu chỉ bằng hình ảnh. Ở đây cũng chẳng có ai là diễn viên, cũng chẳng bắt ai nói được ra những điều đang nghĩ, cũng sẽ chẳng có thuyết minh hay lời bình nào hết. Nhưng mình lại cho rằng nó là một thử thách để mình rèn luyện cách kể chuyện bằng hình ảnh, và hơn cả, nó là một câu chuyện quá đáng yêu và rất xúc động mà với một người mê kê chuyện bằng hình ảnh như mình không thể nào bỏ qua. Và thế là, ông cứ ngồi bên con bọ ngựa, còn mình thì ngồi ngắm họ.

À mà, người ta hay kể về sự hiện diện của người đã khuất trong một sự kiện quan trọng của gia đình qua một loài vật nào đó ghé thăm, thường rất hay là một con chim, hay một con bướm… hiếm khi là một con bọ ngựa. Con bọ ngựa nếu xét trong thiên nhiên tàn khốc thì nó còn là… biểu tượng ăn thịt bạn tình. Nhưng chúng ta chẳng cần một biểu tượng gì ở trong câu chuyện này cả. Ta chỉ nghĩ rằng, chỉ cần được hiện diện trong bất cứ hình hài gì để được trở lại gặp người yêu thương trong một dịp quan trọng, đó đã là sức mạnh mãnh liệt của tình yêu. Và nếu đó là một con chim, hay một con bướm nó sẽ bay đi rất nhanh, hay dù nó có là một con vật nào khác cũng không thể nào dũng cảm và kiên trì ở lại với con người suốt cả một buổi dài như con bọ ngựa thế này.

Còn nếu nói về biểu tượng, hình ảnh con bọ ngựa hay chắp tay lạy trong văn hóa Hy Lạp và Ai Cập cổ đại biểu trưng cho sự chỉ đường dẫn lối cho những ai đang cần phương hướng, dù là trong sự sống hay cái chết. Trong Phật giáo, con bọ ngựa tượng trưng cho tính nhẫn nại và bền bỉ. Còn trong văn hóa Châu Phi, bọ ngựa là sự hiện diện của tổ tiên hoặc biểu tượng của sự may mắn.

Hôm nay là ngày của Bố. Gửi tặng các bạn một câu chuyện nhỏ xinh ngọt ngào về một người Bố, một người Ông, một người Chồng tình cảm nhé!

Hãy bỏ qua phần hình ảnh hơi rung lắc và out of focus nhé vì cái máy của mình đến focus puller chuyên nghiệp cũng khó mà có thể làm tốt hơn :)). Xin cảm ơn một số video xin thêm được từ điện thoại của chị Dinh Anh Tuyet và Dương Huy. Huy còn tới tận nhà ông để quay giúp thêm cho mình căn phỏng nhỏ của ông, nhờ vậy mà một câu chuyện đã được trọn vẹn hơn như thế!

Cảm ơn anh Phong Xuân Dư đã đàn piano làm “nhạc phim” cho câu chuyện đáng yêu này nhé! Anh em mình tương lai phát huy nhé, còn nhiều phim cho anh làm lắm đây :)).

Cảm ơn chị Thu Uyên đã mời em tới dự đám cưới và đây là quà em xin gửi tặng lại gia đình nhé hihi.

Ông Tuyen là vui nhất đấy, ông nhờ? Nếu các bạn có để ý, sẽ thấy rằng, ở đám cưới Hạnh Duyên, ông vẫn mặc nguyên cái áo trắng và vẫn cái calavat mà ông đã mặc hôm đám cưới của mẹ Hạnh Duyên hơn 30 năm trước.

Khi nào kể lại tiếp bằng tiếng Anh nhé!

From Hà Kin with love

#559: Nhân xem phim “American manhunt: The Boston marathon bombing”

documentary Films nhatky review phim April 14, 2023

Holding my breath watching this.

Lâu lắm mới xem một cái phim tài liệu điều tra còn ly kỳ và nghẹt thở hơn cả mấy phim bốc phét lên nóc như Blacklist. Trận bomb ở Boston Marathon năm 2013 chắc nhiều người vẫn còn nhớ. Ngay sau khi bomb nổ, hàng chục nghìn cái videos và hình ảnh từ cuộc thi marathon được xem manually mà nhân viên FBI sau 1 ngày nó đã phân tích được kẻ tình nghi. Rồi các bên đấu tranh có nên tung hình ảnh ra public để toàn dân truy nã cùng hay không. Rồi media nhảy vào can thiệp, rồi một mớ bòng bong và tiếp tục án mạng xảy ra…

Và có đoạn này thì điêu ngang Blacklist, đó là cả một rừng cảnh sát bao quây cả một khu phố bắn liên tục hơn hai trăm phát đạn về phía kẻ tình nghi mà nó vẫn lái xe tẩu thoát được ngay trước mặt tất cả. Trước khi tẩu thoát nó còn kịp “thủ tiêu” giết chết kẻ đồng bọn (bằng cách lao xe vào đâm ngay khi cảnh sát đang khống chế tên này).

Nhưng có lẽ đoạn mình nổi da gà hơn cả là đoạn anh du học sinh Trung Quốc số đen bị hai thằng khủng bố bắt cóc ngay khi đang dừng xe ven đường trong đếm tối để kiểm tra điện thoại. Mà anh này đã quyết liều trốn thoát ngay trước mắt nó. Nó làm mình rùng mình vì nhớ lại một số kỷ niệm trong những ngày lang thang khắp nước Mỹ (mà tới giờ vẫn chưa dám kể ra hết, vì sợ bố mẹ ngất ra đấy =)).

Mới chỉ cách đây mấy năm thôi mà sao mình liều ghê. Sau mấy năm về lại VN, lại qua trận Covid, lười đi đây đó, bỗng nhiên trở nên hèn thế được =)). Mới ngày nào mình chả ngại, thích là đi, còn chuyên gia lái xe đi đêm một mình, có lúc còn xuyên bang, bao phen giữa đồng không mông quạnh. 1 lần đang lấy xăng, có thằng kia cứ đứng nhìn mình 0 rời, lúc này đã đêm khuya hầu như chẳng có người. Tự nhiên linh tính lạnh hết cả gáy. Y như rằng lúc mình vào xe lại, nó cũng vào theo, mình rẽ mấy phố nó cũng rẽ theo. Lúc ra cao tốc nó sát sau lưng 0 hề vượt lên dù lúc đó đã đêm đường rất vắng. Tim mình đập thình thịch mà quả thật lúc đó 0 biết gọi ai, tay run cầm cập. Cũng chẳng thấy bóng dáng cảnh sát đâu, mà đi nhanh thì 0 đua được với ai cả vì lái cũng không phải giỏi mà xe thì từ thời đọc Tuyên ngôn độc lập Mỹ, tiếng xe chạy còn to hơn cả tiếng còi :)). Cũng như cảm xúc của anh du học sinh trong phim, suy nghĩ bây giờ buộc phải làm gì đó để thoát nếu 0 thì 0 thể biết được hậu quả sẽ thế nào. Tội phạm, serial killers luôn đây là lúc để bắt mồi. Thế là quyết liều, khi nhắm thấy trước có một cái exit, 0 dám tăng tốc, 0 dám xi nhan, rồi bất ngờ gần tới nơi thì xéo phát đi nhanh vào để nó 0 kịp rẽ theo nên xe nó bị vụt qua trượt exit (ở Mỹ mà trượt exit 0 có chuyện lùi đít xe mà rẽ như ở nhà mình đâu nhé =)). Lúc này mình phóng như bị điên mặc dù đã vượt quá speed limit, còn đang mong cảnh sát ở đâu nó ào tới mà bắt cho. Vào exit đi loằng ngoằng rõ lâu rồi vào cái trạm xăng đó nửa tiếng mà vẫn không dám đi tiếp sợ thằng ấy đâu đó vẫn rình :)). Lúc đó là đi rất xa về lại nhà ở Texas, 2h sáng. Nghĩ tới giờ tim vẫn đập thình thịch. Sự thực thì mình cũng 0 chắc 100% đó là nó theo mình hay chỉ là trùng hợp nhưng mà nói thật sợ bỏ mẹ 0 thể nào đùa được!

Còn ở LA, vùng đất nổi tiếng lắm loạn lạc vào đêm. Có lần lớ ngớ theo GPS rẽ vào một con phố mà thấy thấp thoáng xanh xanh đỏ đỏ của cảnh sát từ xa, đáng nhẽ nên né đi phố khác nhưng vì dốt đường GPS chỉ đâu đánh đó nên cứ vẫn đâm đầu vào. Và dã man rất nhanh, chỉ trong tích tắc, xe cảnh sát trước xe cảnh sát sau, kín mít xung quanh xe. Mình hốt hoảng khônng hiểu chuyện gì xảy ra, mà cũng không dám quay đầu, 0 dám đi vượt mấy xe cảnh sát kia, ai biết đang bom rơi đạn nổ ở đâu mà liều. Thế là cứ đứng im thít. Rồi một anh cảnh sát hớt hải chạy ra đập cửa: “Move, move”. Mình hỏi: “How”. “Follow that one”. Một xe cảnh sát đằng trước thông đường cho mình đi ra, mình đi vội vàng còn chưa kịp chỉnh lại cả GPS. Về tới nhà mà cũng 0 biết sao check xem chuyện gì xảy ra vì TV không có, mà mở tin lên thì nó báo một tối có chục ca bắn nhau, mình còn 0 biết mình rơi vào ca nào =)), mà 0 biết bắn nhau hay chuyện gì khác. Nên lúc xem phim, đoạn xe cảnh sát vây kín con phố bắn súng pằng pằng như nổ pháo Tết mà nghĩ mình lọt vào đấy chắc mình cũng nằm rạp xuống cùng làm cảnh sát quá :)), mà là nếu may mắn còn nằm rạp xuống được, chứ nó đạn lạc thì… èo thôi 0 dám nghĩ. Công nhận nghĩ lại giờ nhiều chuyện điên và liều dễ sợ.

Còn nhiều chuyện ở bển giờ về vẫn 0 dám kể í chứ, lâu lâu mình lại sẽ chia sẻ một tí nhé =)). Chỉ riêng việc đi học mà thuê cùng nhà cả năm trời với một thằng tội phạm buôn thuốc khét tiếng ở vùng, ma túy có lúc vương vãi khắp nhà, tới giờ còn chưa dám kể sợ người thân ngất :))

Nên giờ về lại nhà bình yên, có bố mẹ chăm, có cái vườn, 5 con chó thấy bình yên ghê luôn. Nhìn mình 0 ai biết mình đã trải qua 0 thiếu gì: tai nạn, suýt bị bắt cóc, bị bắt làm con tin, mất hết đồ đạc tiền bạc, dám lái xe xuyên Mỹ khi mới lấy bằng 1 tuần và chuyến xe bão táp quá cả nghĩ đen lẫn nghĩa bóng khiến 1 bạn đồng hành sợ hãi mở cửa xe bỏ chạy ngay tại chỗ, 1 bạn quyết theo đến cùng và từ đấy bạn ấy đã 0 còn sợ một chuyến đi nào trong cuộc đời nữa =)). Và về sau để các bạn đỡ đau tim khi đi cùng mình thì mình lái một mình cho khỏe, có gì mình tự đau tim một mình =))

Nói chung đợi già tí mình viết sách kể lại cái “thời trẻ” của mình =)). Lâu mình không đi nên giờ mình đang hơi hèn tí. Nhưng đừng nhìn mình thế mà nghĩ mình sợ gì nhé =)). Động vào chuyện là ít ai tough được như mình lắm đó!

#535: TÀI GIỎI LÀ MỘT MÓN QUÀ HAY LÀ MỘT LỜI NGUYỀN?

Bình luận documentary March 10, 2023

TÀI GIỎI LÀ MỘT MÓN QUÀ HAY LÀ MỘT LỜI NGUYỀN?

Người ta hay nói, trong tù có 2 loại đối tượng này là nhiều nhất: Loại dốt, ngu, ác và loại rất giỏi, rất tài năng, nhưng cũng rất… ngu và ác! Đặc biệt, hai loại đối tượng này đều ở mức độ “extreme”, tức là vượt ra ngoài tiêu chuẩn của những người “bình thường”.

Loại một có lẽ không cần phải nói nhiều. Cái nghèo cái dốt, cái ngu cái ác là điều tạo ra tội phạm là đã quá rõ ràng. Nhưng điều đôi khi mọi người không nghĩ tới là có những con người rất thông minh, rất tài năng, nhưng không có nghĩa là tài năng và trí thông minh của họ sẽ chỉ để dùng cho những việc đáng tự hào, việc đàng hoàng, giúp ích cho cuộc đời. Mà rất tiếc lại sử dụng những tài năng của họ vào việc lừa lọc, dối trá, bất chấp. Và vì họ có tài năng và trí thông minh nên những gì họ tạo dựng và lừa dối được đều ở mức độ rất cao. Không tài giỏi sao được khi có thể lừa được tiền bạc nhiều như núi. Không giỏi thì sao làm thủ lĩnh của bao nhiêu con người, công trình, không giỏi sao có thể một mình tấn công, chơi đùa với cả một hệ thống pháp luật, xã hội…

Nhưng có một điểm rất khó hiểu về những đối tượng này là họ tuy tài giỏi như vậy nhưng lại không biết được điểm dừng cho những tội ác của mình. Đây có thể coi là một loại bệnh tâm lý chứ không còn thuộc về trí tuệ nữa. Chúng ta đều hiểu dù có tài giỏi đến mấy thì làm điều tội lỗi mà không biết dừng thì không thể nào che giấu được mãi mãi. Nhưng không biết vì lý do gì họ không bao giờ cảm thấy là đủ, và sẵn sàng trắng trợn phủi tay khi sự việc đã xong mà coi thường hậu quả. Thực ra những con người này khi đi tấn công những con mồi của mình, nếu là lừa đảo, thường rất tài giỏi trong việc chọn lựa ra đối tượng mà họ cho rằng “rồi sẽ chẳng làm gì được” họ. Cộng thêm sự rất tự tin về khả năng vỏ bọc, sự tài giỏi của mình trong việc luôn đứng trên pháp luật, ai cũng ngu, “không ai khôn bằng mình”. Vụ gần đây rất nổi tiếng mà đều thành phim tài liệu như là “Inventing Anna”, một cô gái bình thường nhưng lại có khả năng lừa lọc được bao nhiêu giới siêu giàu, hay câu chuyện về nữ triệu phú tự thân Theranos Elizabeth Holmes, người có khả năng lừa và gọi vốn hàng chục triệu đô từ các công ty công nghệ hàng đầu cho một công ty ảo có khả năng xét nghiệm từ máu thần tốc. Một công ty hoàn toàn là lừa đảo không một dấu hiệu hoạt động thực sự nhưng vẫn trở thành một hiện tượng trong giới khoa học và số tiền được đầu tư là khổng lồ, là bạn phải biết Theranos tài giỏi đến mức nào. Người ta sẽ thắc mắc là sao nó có thể giấu được mãi, ăn tiền hay đầu tư được mãi mà không thể dừng lại? Đương nhiên rồi thì cũng tới đoạn các chị cũng đi tù và mọi việc vỡ lở. Nhưng vì họ quá tự tin về sự tài giỏi và khả năng của mình đã hại lại chính họ. Và thường cái kết luôn là thế! Đấy chính là cái “ngu” của loại người này!

Tiếng Việt mình hay có cụm từ “táng tận lương tâm” hay “máu lạnh”. Thiếu lương tâm thực chất ra chính là một loại khiếm khuyết trong não bộ chứ không phải là chuyện “muốn là có”. Người có lương tâm thường không thể hiểu được loại đối tượng này. Tiếng Anh có mô tả về 2 loại đối tượng mà dễ gây ra tội ác nhiều nhất, đó là “Sociopath” và “Psychopath”. Mình sẽ làm riêng một bài phân tích về đề tài này. Sociopath và Psyopath đều có điểm chung là làm điều sai không chớp mắt, không thấy lương tâm cắn rứt, dù người thân nhất, yêu thương mình nhất cũng sẵn sàng lừa, giết, hãm hại. Người nghèo nhất khổ nhất ngoài đường cũng sẵn sàng cướp của họ. Điều khác biệt lớn nhất giữa 2 đối tượng này là sociopath thì còn biết điều mình làm là sai và nhiều là do hoàn cảnh xô đẩy, còn psychopath thì sẽ là dã man nhất, hoàn toàn không có lương tâm nào, nó là do sự khiếm khuyết trong não bộ, là một loại khiếm khuyết tâm lý bẩm sinh và có mang tính chất di truyền. Socio và Psycho lại đều rất giỏi trong khả năng đóng kịch, điều khiển tâm lý người khác, cực giỏi là khác, lại cũng rất thông minh nữa. Mà biết đấy, đã giỏi, đã thông minh, đóng kịch giỏi mà lại không có lương tâm nữa, thì đó là loại đối tượng nguy hiểm nhất của cuộc sống, vì bọn nó có thể làm tất cả những điều kinh khủng nhất mà không sợ hãi, không bị cắn rứt. Bạn cũng đừng hy vọng họ có lương tâm mặc dù họ diễn hay y như có. Họ cũng không thể ăn năn hối cải, vì đây đã là khiếm khuyết não bộ. Cái này hoàn toàn là kiến thức khoa học mà các bạn nên biết. Ngoài ra, nó có tính chất di truyền. Nên chuyện cha mẹ, mà con cái cũng táng tận lương tâm là điều rất không đáng ngạc nhiên. Chắc gần đây nhất bạn nghe được về câu chuyện người mẫu Hong Kong Thái Thiên Phượng bị phân xác kinh khủng hơn cả phim kinh dị bởi cả gia đình chồng cũ!

Sociopath và Psychopath có vô cùng nhiều trong xã hội, và hầu như phần lớn dân số không hiểu hết được những con người này hay thậm chí hiểu được chính họ. Họ diễn kịch cũng rất giỏi, họ ở bốn xung quanh chúng ta và đen đủi bất cứ ai trong chúng ta cũng có thể là nạn nhân của họ. Hai đối tượng này nắm giữ rất nhiều những vị trí lớn trong xã hội, như giới CEO, nghệ sĩ, y khoa, KOLs, bán hàng… họ rất giỏi, rất thông minh, rất tài năng, nhưng luôn ác và bất chấp. Nó có thể không đúng với tất cả mọi người nhưng có một sự thật rằng cuộc sống này muốn thật giàu, vị trí cao, bạn phải ác, phải biết bất chấp và trơ trẽn. Vì đặc thù sự khiếm khuyết về lương tâm nên họ khác biệt với những con người rất tài giỏi mà có tâm thiện là người giỏi và có tâm thường… nghèo hơn rất nhiều

, và họ luôn biết có điểm dừng!

Không phải lúc nào sinh ra với một khả năng tài giỏi nào đó, một trí thông minh cũng là một “blessing”, đó đôi khi chính là một sự nguyền rủa: a curse. Nếu bạn nào có xem bộ phim tài liệu Murder Among the Momons, kể về Mark Hofmann, một người Mỹ có khả năng chế tác đồ giả cổ tinh vi tới mức kể cả những nhà khoa học kiểm định hàng đầu của FBI cũng không phân biệt được. Vì quá tài giỏi nên Mark sử dụng khả năng này để lừa đảo, giết người, điều khiển xã hội. Vì ghét đạo Mormons, Mark làm giả ra cả cái Salamander Letter được cho là viết vào năm 1830 bởi Martin Harris, với nội dung do Mark tự tạo ra để khiến cả tôn giáo Mormons thực hành và tin sái cổ, nhưng với Mark thực chất chỉ là một cú chơi khăm cho hệ thống nhà thờ LDS. Mark có tài trong rất nhiều đồ chế tạo và chế tác, đặc biệt ưa thích chế tạo bom. Ông ta đã khiến cho hai người chết vì những quả bom của mình và là một trong những ca nổ bom nổi tiếng nhất nước Mỹ. Việc điều khiển cả một hệ thống xã hội, luật pháp và cả tôn giáo bằng tài năng của mình quá dễ dàng khiến ông tả không thể ngừng được tội lỗi của mình. Những người quen biết Mark đều vô cùng tức giận với Mark khi biết sự thật nhưng đồng thời họ không kìm lòng được trước sự tài năng khủng khiếp của ông ta. Và cũng phải tiếc rẻ khi tài năng ấy không được sử dụng để làm điều tử tế. Bản thân Mark cũng đã vô cùng mệt mỏi với “lời nguyền” mình được nhận, ông ta là một dạng sociopath điển hình. Đến ngay khi vào tù, Mark vẫn tạo ra được những cực phẩm. Cuối cùng, ông ta cũng không chịu nổi chính bản thân mình, Mark đã dùng trí thông minh của mình để tự ngăn lại chính mình, đó là tự nằm đè lên tay mình nhiều ngày liền, để cái tay đó không được lưu thông máu, dẫn tới bị liệt hoặc hoại tử, rồi ông ta sẽ không sử dụng tay của mình để tiếp tục làm điều tội lỗi nữa. Không phải Mark cắn rứt lương tâm hay ăn năn hối cải vì Mark là một sociopath. Đơn giản ông ta đã quá mệt mỏi vì tài năng và sự tham lam của mình chỉ đem lại cho ông ta những cái kết tệ hại về cuối cùng, Dù đã có lúc rất giàu có, rất nhiều sự ảnh hưởng, được trọng vọng nhưng cuối cùng phải mòn hết phần đời còn lại tàn tạ trong ngục tù.

Vậy nên, dù không có lương tâm thì cũng nên nghĩ tới một điểm dừng, nên biết mệt mỏi, vì thế nào thì cái kết cũng rất tệ, thậm chí rất bi thảm, và KHÔNG THỂ TRÁNH KHỎI! Được khen thông minh, tài giỏi, không có nghĩa lúc nào cũng là điều tốt đâu!

Đối tượng này gây ra nhiều tổn hại, lừa lọc, đặc biệt nhắm tới người tử tế, đàng hoàng. Nhưng thực ra một khi đã xác định được bọn nó đúng loại gì, thì cũng không khó để đối phó và tiêu diệt. Tham mãi, lừa mãi, che trời mãi sao mà được! Chạy đằng giời!

Ngu quá cũng khổ, thông minh quá cũng khổ. Cuộc đời này làm người bình thường nhất, không bao giờ đi lừa ai cả, là hạnh phúc nhất đó các bạn biết không?

Ảnh: Mark Hofmann khi bị bắt năm 1985

#527: Bệnh viện tâm thần ở Athens, Ohio

0chilablog diary documentary Films Friends Interesting nhatky review phim February 11, 2023

Nhân dịp xem xong bộ tài liệu “24 faces of Billy Milligan” của Netflix, thấy có mấy đoạn rùng mình phết.

Bộ phim kể về Billy Milligan, một con người có tới 24 nhân cách trong mình. Nhân cách lõi là một cậu bé nhút nhát, hiền lành và luôn sợ hãi vì ký ức bị bạo hành tàn bạo. Nhưng các nhân cách còn lại có thể giết người, hãm hiếp, lừa đảo, khó tính… và mỗi lần nhập về nhân cách lõi anh ta không hề nhớ một chút gì. Vào những năm 70.80’s của thế kỷ trước, việc một người đa nhân cách vẫn còn là điều quá mới mẻ (thậm chí tới giờ vẫn là điều bí ẩn chưa thể khám phá ra hết). Nên câu chuyện về Billy mang lại quá nhiều sự khó hiểu, người ta thậm chí tới giờ vẫn không biết được phải chăng đây là một căn bệnh kỳ lạ có thực hay là một màn đại bịp thế kỷ? Nhưng khi xem về cuộc đời của Billy, cho dù anh ta được thả ra từ những tội ác mình gây ra vì chứng đa nhân cách, vẫn thấy đó là một con người quá tội nghiệp, với một tuổi thơ quá bất hạnh và khủng khiếp, cả một cuộc đời không một phút bình yên, bị người đời lợi dụng, hành hạ và phải dùng cả những loại thuốc đến hóa điên. Kể cả anh ta có không bị bệnh thì cũng phải bệnh mà thôi. Điều kỳ lạ về những người đa nhân cách như Billy là họ vô cùng thông minh và cực kỳ tài năng. Như kiểu thường bị đẩy đến tận cùng của bản năng và những limit trong cơ thể được tăng phát.

Trong phim, có nói về khoảng thời gian rất quan trọng trong cuộc đời anh này là khi Billy Milligan được đưa về bệnh viện tâm thần ở Athens, Ohio. Lúc này, nơi đây được tiếp đón một bệnh nhân nổi tiếng và gây tranh cãi như Billy là một điều khiến bệnh viện rất… tự hào. Vì điều đó chứng tỏ một chứng bệnh lạ và mới như vậy mà được tin tưởng giao về một trung tâm tâm thần tỉnh lẻ xa xôi như vậy đó là một sự kiện lớn. Để các bạn biết, Athens Ohio là một thị trấn rất nhỏ, nằm ở vùng midwest của Ohio, cả thị trấn gần như chỉ phục vụ 100% cho Ohio University, chính là trường đại học mà mình theo học suốt mấy năm học thạc sĩ phim. Thị trấn nhỏ, heo hút, chỉ có sinh viên và các dịch vụ cho sinh viên. Nơi đây hầu như chẳng có danh lam, phố xá, mua sắm nhộn nhịp. Thậm chí thời mình học chỉ có một cái cửa hàng châu Á nhỏ xíu, muốn ăn đồ châu Á cũng hầu như chẳng có. Tóm lại là một nơi hoang vu không thể phát triển kinh tế bình thường, mà người ta sẽ bê cả cái trường đại học lớn về để vùng đất có thể sống được nhờ kinh doanh giáo dục. Tuy nhiên, nơi đây cũng là nơi lý tưởng để xây dựng bệnh viện tâm thần và… trại giam.

Bệnh viện tâm thần nơi Billy được gửi tới cũng nằm ngay trong khu vực campus của Ohio University và giờ thuộc sở hữu của trường. Và sau bao nhiêu năm thì thời tớ học hình như nơi đây đã bị bỏ hoang khá lâu (hoặc có đang làm cái gì trong đấy bí mật hay không thì 0 biết). Ở ngay khu này (gọi là khu The Ridges) cũng có nhiều ngôi nhà cổ khác, trong đó có một tầng nhà chuyên để đạo cụ cho làm phim/kịch/truyền hình. Cả một tầng nhà rộng lớn với một nghìn các thể loại đạo cụ, từ cái kim tiêm, cái máy khâu, cái tay người, đầu người máu me, đến robot, súng ống… Khu này luôn lấp ló trong rừng, cùng với cái bệnh viện tâm thần bỏ hoang, nó luôn mang một cảm giác cực kỳ rờn rợn mỗi lần đến. Mấy lần tớ và cô bạn cùng lớp hay thích đến cái tầng nhà có chứa đạo cụ để tìm xem có gì mượn được đi quay phim. Bước chân vào cái căn phòng rộng lớn như dưới tầng hầm đấy là người lạnh ngắt, rùng mình. 100% những ai bước chân vào đây đều công nhận rằng nó cực kỳ creepy. Đám sinh viên đi học phim luôn than thiết ước gì được mượn chỗ này để làm phim ma với phim kinh dị. Vì chỉ cần giơ cái máy quay lên bất cứ góc nào, lắp cái nhạc rùng rợn vào là khán giả đã đủ ngất bà nó ra đấy rồi. Tuy nhiên, chỗ này không bao giờ cho phép được quay chụp bao giờ, rất nhiều thế hệ vẫn luôn không biết là vì sao.

Lần nào đi tới đây cũng ngắm nhìn cả cái bệnh viện tâm thần sát ngay bên cạnh. Nếu xét về kiến trúc thì nó rất đẹp, vừa cổ kính, vừa lấp ló trong rừng sâu với cây và cối. Nhưng sự hoang tàn, nhưng cánh cửa đóng kín cùng muôn vàn lời đồn đại về cái bệnh viện này thì ai đứng ngắm một hồi cũng nổi gai ốc. Tớ và bạn Lindsay đã từng đứng ngắm và thì thụp đoán xem liệu bên trong kia có ai đang còn sống, bị giam cầm hay có bao nhiêu xác chết hay không? Những bệnh viện tâm thần rất dễ để là nơi làm các loại thí nghiệm trên con người, hay là nơi tiến hành những dự án bí mật của chính phủ. Thậm chí là nơi giam cầm của những thể loại tù nhân đặc biệt. Và kỳ lạ là cứ qua một thời gian chúng sẽ bị đóng cửa, kéo theo một nghìn những lời đồn đại đáng sợ về chúng.

Có một lần, tớ và Lindsay đang chuẩn bị làm một cái phim ngắn nhỏ và qua đó lấy đạo cụ. Hai đứa mon men đứng nhìn tòa nhà rồi hỏi sao cửa sổ nào cũng đóng thế nhỉ, chẳng nhìn thấy được cái gì bên trong. Còn đùa nhau hay mình làm phim ma ở đây thì có phải hay không. Bỗng nhiên, trên một căn tầng cả hai cùng lúc phát hiện ra có một cánh cửa mở một nửa (không mở hẳn) mà sao nãy giờ cả 2 đứa đều không nhìn thấy. Rồi, bỗng nhiên, có bóng người lướt qua cực nhanh. “What? Did you see it?” Bạn í quay lại hỏi mình, mình cũng đang định hỏi lại bạn í. Hai đứa tự nhiên thấy gió lạnh chạy khắp người. “OMG I saw it too”. Lúc đấy tim đập thình thịch, mà trời thì lại chiều tối rồi chứ. Theo trí nhớ của tớ lúc đấy thì bệnh viện đóng cửa im ỉm nhiều năm liền rồi, không có ai được vào bên trong cả. Cũng chẳng ai bén mảng đến đây. Mà có người bên trong thì cũng phải cửa mở, chứ cửa khóa kín mít cơ mà. Hai đứa vừa sợ muốn về ngay vừa tò mò muốn biết có phải bệnh viện đang mở cửa không. Máu anh hùng và… tò mò nổi lên. Tớ bảo, để mình vào gần tí xem thế nào. Bạn í thấy tớ muốn lại gần thì cũng chịu đi theo. Cửa hoàn toàn đóng kín, dấu hiệu bỏ hoang nhiều năm, hai đứa nín thở nghe xem có tiếng động gì không? Không một tiếng động gì hết. Một hồi trời xuống nhanh quá thôi té vội. Cũng hết ước mơ làm phim ma ở đây :)).

Hôm sau có đi lê la buôn chuyện với đám sinh viên học phim xem có đứa nào biết về cái bệnh viện đấy không, thì có một bạn bảo, đã từng có vài người nói rằng có nhìn thấy cái bóng người ở căn cửa sổ ấy rồi. Không hiểu sao cái cửa ấy không đóng được (có thể bị hỏng chăng :)).

Giờ thì không biết là bệnh viện có đang được cải tổ chưa. Và nghĩ lại nơi đấy toàn những nhân vật như Billy Milligan đã từng ở thì đúng là cái chỗ đấy nó không tầm thường thật.

Ở Athens còn có một số nghĩa trang nữa và cũng từng có mấy hiện tượng rất kỳ lạ đã xảy ra, đám sinh viên rất nhiều đứa có trải nghiệm (trong đó có tớ luôn). Cơ mà để… kể sang bài khác nhé :)). Cũng có thể nhiều trải nghiệm kỳ lạ ấy là do các cháu hút cỏ quá đà gây ra chăng hahaha!

À quên, có một chi tiết nữa là, một trong những người từng đưa tớ tới khu này là một người đa nhân cách, kiêm chứng bipolar dạng nặng, nhưng lại là một người cực kỳ thông minh và tài năng (mà phải một thời gian sau nhiều trải nghiệm rất bất bình thường với nhân vật này qúa mình mới hiểu rõ về chứng bệnh này). Tóm lại đời sinh viên du học kỳ thú lắm, kể mãi 0 hết đâu :))

Ảnh: Mùa thu ở campus mỗi lần đi lang thang, bệnh viện tâm thần ngay sau lưng. Khu này mùa thu không đẹp được rực rỡ như những vùng bờ Đông vì thời tiết và địa hình khá chán (nên mới khó phát triển kinh tế). Cho dù hoang vu, nó vẫn đẹp. Nhưng nghĩ có vài cái trại giam hay bệnh viện tâm thần thí nghiệm với những bệnh nhân như Billy Milligan quanh đâu đó thì cũng toát mồ hôi hột thật đó :))

#hakindiary

#nhatkyhakin

#athensdiary

#523: Làm phim, 0 phải cái gì cũng được bịa, nhất là vấn đề văn hóa của một quốc gia!

0chilablog Bình luận Culture documentary Films nhatky January 26, 2023

Nhân vụ một bộ phim Hàn bị tháo gỡ khỏi Netflix vì “xuyên tạc lịch sử”. Mình thấy đúng là dịp để nói lên một vài tâm sự “nho nhỏ”, nhỏ mà có khi nó lại lớn á!

Nói chung, với quan điểm và sự giáo dục của mình và với tư cách cũng là một nhà làm phim. Thì mình nghĩ rằng, “lịch sử” và “văn hóa” của một quốc gia khác là thứ tối kỵ để xuyên tạc, bóp méo (cho dù định nghĩa thế nào là “xuyên tạc, bóp méo” thì có thể phải tranh cãi), nhưng điều gì khiến gây ra sự tổn thương và sự tự ái cho một dân tộc khác, đó là điều không nên làm, và không thể làm! Bây giờ thế giới đã ở thời đại công nghệ và hòa nhập. Mọi thông tin, hình ảnh đều được chia sẻ một cách rất dễ dàng và không còn mang tính giới hạn biên giới. Không còn ở thời phim ảnh được thoải mái tự do “thẩm du” tự sướng như thời Rambo. Mọi thông tin, hình ảnh, sản phẩm văn hóa đều có khả năng lan truyền ra được cả thế giới. Bất cứ sự sai lệch hay bóp méo nào, thậm chí là một câu đùa với một vấn đề nhạy cảm, đều có thể gây ra hậu quả khôn lường vì sự dễ bị kích động của thời đại mạng xã hội, sự lười biếng trong việc chọn lựa thông tin và nghiên cứu của đa phần dân số dùng mạng.

Đành rằng phim ảnh là “bịa”, nhưng không phải cái gì cũng có thể bịa, đặc biệt là ở những đề tài nhạy cảm và dễ gây tổn thương như lịch sử, văn hóa. Bởi vì đó là những thứ thiêng liêng của một dân tộc, cần phải có được sự tôn trọng đàng hoàng từ những quốc gia khác. Cởi trần cởi truồng chửi cha chửi mẹ trong phim mày cũng được, nhưng có những thứ không phải là đề tài để câu khách. Bởi vì không chỉ nó nhạy cảm, nó mang tính gây tự ái, xúc phạm, mà nó còn là sự vô tâm và vô đạo đức.

Cho dù nó chỉ là “một câu thoại” như trong cái phim Hàn nọ ,nhưng nếu bạn từng được đến một ngôi làng nghèo thê thảm với một gia đình Việt Nam mà trong nhà có tới 8 tấm hình trên bàn thờ của một đại gia đình bị sát hại bởi lính Hàn, chắc lúc đó bạn sẽ không có nghĩ tới câu thoại đó chỉ là một câu thoại “vớ vẩn” cho một bộ phim “đang hay mà” của bạn đâu bạn ạ!

Nhiều bạn ngây thơ cho rằng, “đó chỉ là một chi tiết nhỏ”. Nhưng bạn đừng quên rằng, sự xâm chiếm và đô hộ văn hóa nó bắt nguồn từ chính những thứ “nhỏ” như vậy. Có khi chỉ là một câu thoại, một cái kẹp tóc, một kiểu mặc quần áo. Nhưng điều tiếp theo bạn biết là có cả một bộ phận giới trẻ ở một đất nước nọ mặc hanbok lạc quẻ đi chụp ảnh bên cạnh một cái tường, cánh cửa, cây hồng mà vốn dĩ đặc chất của vùng nông thôn với một nền văn hóa hoàn toàn khác! Sự xâm chiếm văn hóa bằng thứ “quyền lực mềm” thế này nó tinh vi tới mức bây giờ cả một phần lớn thế hệ mới bị ảnh hưởng mà chính bản thân họ cũng không biết. Và thế là vô hình trung, tự nhiên có một thế giới mới làm nô lệ văn hóa cho một vài dân tộc!

Nhưng thật sự những bạn trẻ bây giờ cũng không đáng trách, bởi vì chính thế hệ tạo ra họ và giáo dục ra họ cũng đã và đang không làm tốt được việc bảo tồn văn hóa, di sản của chính mình. Trong hành trình quay phim về đề tài văn hóa của mình, tôi đã khá khó khăn trong việc đi tìm lại những giá trị, tư liệu, sản phẩm văn hóa gốc. Không chỉ chúng còn rất ít, hiếm hoi vì không được quan tâm và bảo tồn, hay được bảo tồn đúng cách. Mà thậm chí cả một số người phụ trách làm văn hóa họ cũng không đủ kiến thức và thật tâm trong việc bảo tồn, lưu giữ, tuyên truyền văn hóa dân tộc. Đôi lúc chỉ là đi xin tư liệu, xin thông tin để có thêm nhiều chất liệu tốt cho việc truyền bá văn hóa dân tộc tốt hơn đến giới trẻ và cho bạn bè quốc tế thôi mà cũng là khó khăn, lười biếng, thậm chí tìm cách moi tiền. Những “rừng vàng biển bạc” giờ cũng dần biến hết thành sân golf, resort, cáp treo với những thứ kiến trúc nửa mùa, lai căng rẻ tiền. Trong khi cái kiến trúc gốc của mình thì không biết trân trọng và thấy quý, và không biết rằng với thế giới đó mới là những điều rất đẹp và đặc biệt, là lý do để thế giới phải tới để gặp mình!

Thế thì làm sao mà một thế hệ tiếp theo được giáo dục tốt hơn và để cho chúng được kế thừa một nền văn hóa bền vững và phong phú?

Còn có những thứ vừa mới tranh thủ quay xong mà có khi chỉ sang tuần đã bị biến mất. Nhanh không kịp trở tay.

Khi không có văn hóa/di sản đặc trưng của dân tộc, bạn sẽ là gì giữa thế giới đại đồng này? Khi bạn đi ra thế giới, khi người ta hỏi bạn là người nước nào? Đặc trưng của dân tộc bạn là gì? Không phải đem ra món phở với mặc cái áo dài vào thế là bạn cứ là người Việt Nam. Cái tố chất văn hóa nó phải ở trong thần thái, sự hiểu biết, nó phải khiến người nước khác cảm thấy thú vị, khác biệt, phải “chất”, nó phải khiến họ nhận ra bạn ngay. Mà văn hóa là thứ phải trải dài qua thời gian, qua lịch sử, cái được thấm nhuần vào một con người từ lúc họ sinh ra. Làm sao bạn chẳng cần cứ phải mặc cái áo dài và cái nón lá nhưng khi người ta nhìn thấy bạn là một người Việt, người ta đã nghĩ ngay được tới món phở, những mái đình rêu phong, tiếng đàn bầu thánh thót. Khi không có văn hóa, tự nhiên bạn chẳng là ai, bạn cũng chẳng có cộng đồng, bạn chẳng có định danh dân tộc. Hay tệ hơn bạn lại thành công cụ đi quảng cáo văn hóa cho quốc gia khác. Mà bạn có vô tình hãy hữu ý “quảng cáo” văn hóa cho một quốc gia khác thì bạn cũng đừng quên bạn không bao giờ là một phần của họ, bạn chỉ là nô lệ văn hóa của họ!

Bạn nghe mấy lời này chắc thấy “đao to búa lớn” lắm nhỉ? Nhưng mà nghĩ kỹ thì nó là điều đang xảy ra mỗi ngày mỗi giờ và sờ sờ trước mắt đó. Và không phải bỗng nhiên mà có rất nhiều người con ở phương xa, khi đã đi ra tới thế giới, càng học hỏi và hiểu hơn về sự phong phú của văn hóa, lịch sử, di sản thế giới thì họ lại càng thấy quý, thấy tiếc, vội vàng muốn trở về để thưởng thức, tìm lại và rất nhiều tìm mọi cách để níu giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử gốc đang vô cùng mong manh và mất đi mỗi ngày một nhanh như bây giờ. Rất tiếc phần lớn họ đều khá cô đơn trên con đường của mình và những gì họ làm được rất nhỏ lẻ.

Những tâm sự này với các bạn, tất cả đều là sự trải nghiệm của mình đó. Từ tư cách là một người đi sinh sống và học tập ở nước ngoài nhiều năm, một người làm phim đang bỏ rất nhiều tiền của và công sức của mình ra để làm những bộ phim về văn hóa, một người đã đi lang thang và được trải nghiệm với một số nhân chứng lịch sử, âm nhạc, kiến trúc mà tận mắt thấy mọi thứ đang mong manh và mất đi nhanh quá, một người nhìn thấy rõ ràng những sự xâm chiếm văn hóa tràn ngập vào cả một vài thế hệ mới, mà.. cũng không biết làm thế nào, vì mình cũng cô đơn và nhỏ bé, chỉ biết làm tốt nhất những gì trong khả năng, sự hiểu biết và trái tim mình mách bảo mà thôi!

Những câu chuyện này, mình sẽ còn kể nhiều, và mình sẽ kể bằng những bộ phim của mình nữa!

#tâmsựđêmkhuya

Ảnh: Ngôi đình bên cạnh cây Dã Hương 1000 năm tuổi ở Bắc Giang. Cây duy nhất còn lại trên trái đất. Có những điều hiếm quý như thế mà chính người Việt nhiều người cũng không biết.

Còn với mình, đây là kiến trúc dân tộc đẹp nhất thế giới!

#509: Wild wild country

Blog documentary Films review phim January 5, 2023

Ồ wao một bộ phim tài liệu vãi chưởng :)).

Đúng là những có chuyện chỉ xảy ra trên nước Mỹ. Nước Mỹ rộng quá, mỗi bang như một nước nên có nhiều người còn chả biết những chuyện như thế này đã từng xảy ra, người biết thì cũng 0 thể hiểu nổi tại sao lại có những chuyện như thế. Có người có thể ngạc nhiên tột độ nhưng có người lại thấy “quá là bình thường”. Mình ở Mỹ bao nhiêu năm, nghe bao chuyện về các thể loại hội nhóm, giáo phái, cả những chuyện dã man như vụ Jonestown với cái giáo phái một phát tự tử cả nghìn người rồi mà xem mấy phim tài liệu này vẫn cứ phải ngạc nhiên.

Một câu chuyện rất kịch tính hơn mọi kịch bản phim, nhưng cái hay là tưởng đầy chết chóc bệnh hoạn và phi lí mà xong cuối cùng khán giả lại ngơ ngác là ủa rồi thì… tóm lại thế nào? Rất hồi hộp, đầy âm mưu, lay động cả chính quyền và thế giới, tưởng có ám sát, bom nổ, chiến tranh đến nơi mà rồi rút cuộc… lại chẳng có ai chết trừ… nhân vật… gần chính (gần chính vì cả phim chủ đề về ông đó nhưng nhân vật chính lại là… trợ lý của ông đó). Và rồi đủ thứ buộc tội kịch tính kia rốt cuộc là… có thật hay không? Tóm lại là thế nào? Hay tất cả chỉ là sản phẩm của thuyết âm mưu vì những ý thức hệ và quan điểm xã hội của thời đại?

Một bộ phim rất kỳ lạ là nó cho mỗi người xem một nhận định riêng của mình để đánh giá về vấn đề. Ở đây ai mới thực sự là xấu, là thủ đoạn? Cái bị cho là xấu có chắc là xấu? Cái người bị cho là thủ đoạn có chắc người truy bắt họ là tử tế hơn không? Một cuộc sống tự do và hạnh phúc theo cách của mình cho dù có thể khác biệt với những quy chuẩn chung của xã hội có chắc là thứ bệnh hoạn? Cả xã hội lên đồng tiêu diệt một nhóm người nhưng chắc gì phần đông đúng hơn phần ít? Có chắc cuộc đời chỉ có trắng và đen? Một xã hội tưởng rất tự do mà có thể xảy ra được những chuyện không tưởng như thế (là không tưởng với những “người thường” như bọn mình thôi), nhưng hóa ra chính sự tự do như vậy mà lại tạo ra nhiều hệ tư tưởng, quan điểm xã hội khác nhau, tạo ra những định nghĩa khác nhau về “đạo đức xã hội”. Mà đã tự do và khác nhau quá là lại đi diệt nhau, tự do có cái giá của tự do!

Cả bộ phim với nhân vật chính là Sheela, quả thật tưởng rất tàn bạo xấu tính, nhưng mà có khi lại… chưa chắc. Và cho dù người làm phim có ý định làm phim vì mục đích có khách quan hay không, và thừa sức hiểu họ đã giấu và cắt đi rất nhiều chi tiết mà có thể cho câu chuyện được cái nhìn khách quan hơn. Nhưng mà tinh ý thì vẫn nhận ra ngay những nhân vật được nhắc trong phim, đặc biệt là nhân vật chính đều là những người thông minh tuyệt đỉnh, và họ có những điều quá khác người. Đôi khi sự khác biệt cũng rất khó đánh giá được họ đúng hay họ sai vào những thời điểm nhất định.

Vị thầy sư Osho trong phim cũng để cho bạn đánh giá ông í là một kẻ cầm đầu các giáo phái bệnh hoạn, hay thực chất chỉ là một người truyền giáo muốn có một cộng đồng sống thoải mái và bình yên theo cách của mình, lấy bản năng con người làm gốc rễ. Nhưng cũng dù ông ấy có là thế nào, cũng thấy rõ một điều. Dù bạn có cho là mình lên đỉnh cao của niết bàn nhưng bạn vẫn ở trong cõi loài người và vẫn là… loài người thì vẫn không bao giờ thoát được sân/si bản năng của giống loài người. Cho dù có cho rằng mình đã buông bỏ, mình đã không còn vướng sự đời, mình bất chấp tất cả, nhưng cứ xem rồi chuyện gì xảy ra là cái máu người nó lại nổi lên ngay. Rồi thì cũng 0 thoát khỏi sự giận dữ, sợ hãi, đau khổ. Và cuối cùng thì cũng vẫn làm con mồi béo bở cho những kẻ vụ lợi.

Có một đoạn trong phim rất là xúc động là khi một nhân vật trong giáo phái buộc phải sang Đức chạy trốn vì tội ám sát bất thành trên nước Mỹ với cái án hàng chục năm tù treo lơ lửng. Nếu cô ta không ra khỏi nước Đức thì cũng 0 bao giờ lo bị bắt. Nhưng cuộc đời trớ trêu khi cậu con trai lại bị ung thư não sắp chết. Và cô ấy quyết định quay trở Mỹ để đầu thú, đổi lại để được ở bên con lúc cuối đời. Và một bản án khó tin và bất ngờ đã được tuyên. Cô ấy được… thả tự do. Không phải vì cô ấy vô tội. Là vì cái cách cô ấy nhận tội để được về với con mình đã khiến cho tòa án cảm động và lấy cái tình lên trên cái lý. Cô ấy cũng là thành viên rất tích cực của giáo phái và là một trong những nhân vật chính của bộ phim. Nhưng câu chuyện của cô ấy cho thấy thời thế, xã hội thay đổi về cách nhìn nhận con người trong một quá trình lịch sử. Có thể lúc đó họ bị đánh giá là người xấu, nhưng trong thời đại khác, có thể người ta lại nhận ra họ đơn giản chỉ là khác biệt, và cái cuối cùng quan trọng nhất vẫn là bản năng yêu thương của con người.

Nói chung phim này cũng 0 dành cho tất cả mọi người. Đặc biệt là nếu ai không hiểu nhiều về văn hóa, chính trị Mỹ, hay hiểu về dân redneck thì xem sẽ không thấy hết được sự thú vị hoặc nhiều những vấn đề được nêu ra trong đó, cả những câu chuyện theo thời đại nữa (ví dụ thời 70’s, 80’s với tinh thần bài cộng và thuyết âm mưu bè phái cao thì xã hội cũng rất khác bây giờ). Vấn đề đúng hay sai của các nhân vật cũng tùy thuộc vào cảm nhận của mỗi người. Mà sự cảm nhận này nó lại tùy thuộc vào trải nghiệm, vốn hiểu biết, logic phân tích vấn đề của mỗi người nữa. Cái hay nhất ở phim chính là ở chỗ đó!

À, mỗi lần xem phim về các chủ đề “cult” (nôm na là các giáo phái), mình luôn đặc biệt thắc mắc về tính thôi miên của những con người khi tham gia những giáo phái này. Mà không phải chỉ là những người vớ vẩn, tinh thần yếu, giáo dục kém tôn thờ đâu. Như trong phim, toàn nhân vật siêu đẳng, thông minh tuyệt đỉnh cả, từ giáo sư cho đến nhà khoa học. Có thể mỗi người này đều có những phần nào đó chung nhất trong não bộ, khi được kích hoạt trùng tần sóng thì sẽ hòa quyện và tạo ra năng lượng khổng lồ. Mà cái phần chung đó đôi khi chỉ đơn giản là: “bản năng gốc của con người”.